Бесплатный автореферат и диссертация по биологии на тему
Выделение и изучение дрожжей, адаптированных к высоким концентрациям сырой нефти
ВАК РФ 03.00.07, Микробиология

Автореферат диссертации по теме "Выделение и изучение дрожжей, адаптированных к высоким концентрациям сырой нефти"

ЭОЖ 579.66. Крлжазба кукшъшда

¿ г 6 ОД 2 п ДЕК 2Ш

Есенбаева Гулзада Амангелд1кызы

Ж01ЛРЫ КОНЦЕНТРАЦИЯЛЫ ШИК1 МУНАЙДА ОСУГ1С БКЙ1МДЕЛ ГЕН'Allí ЫТК,Ы -САЦЫРАУК,УЛАК,ТЛРДЫ БОЛ III АЛУ ЖЭ1ГЕ ЗЕРТТЕУ

03.00.07-микробиояошя

Биология гылымдарыньщ кандидаты дорсжссш алу yiniii дайывдалгая диссертацияньщ авторефераты

Кдзак,стан Рсспубликасы Ал маты 2000 ж

ол-ФЛРАБИ АТЫНДАРЫ КДЗАК, МЕМЛЕКЕТТ1К УЛТТЫК, УНИВЕРСИТЕТ!

Рылыми жетскшшсрк биология гылымдаръпшд докторы,

профессор, К,Р¥РА корр. мушеа Шыгасва М.Х.

биология гылымдарьшыц кандидаты, доцент Мухэпгева Т.Ж.

Рссми оппонеиттсрк биология гылымдарьшыц докторы,

профессор, КР¥ЕА жоне РАШРА академии Толсмюоиа К.А.

биология гылымдарьшьщ кандидаты, доцсит Рымжанова З.А.

Жстекии уйъгм:

Казак; мемлекетпк Аграрлык, унивсрситетшщ экология кафедрасы

Диссертация крргау «14» желток,сац 2000 ж. саг. 1400 К.Р Рылым жоне бш1м мшгистрлш микробиология жоис вирусология Ипсгтугыиьщ жанындагы Д.53.24.01 диссертациялык, ксцссшщ можшепще отедь Мекен жайы: 480100, Алматы каласы, Богенбай батыр кошес!, 103. Факс (3272) 92-84-96

Диссертациями! К,Р Рылым жопе бшш министрлит микробиология жоне вирусология Институтъшьщ кггапханасыцца танысуга болады.

Автореферат «14» кдраша 2000 ж. таратыдцы.

Диссертациялык, кецсстщ гылыми хатшысы,

биология гылымдарыиыд докторы А.Б.Жусшова

ЖУМЫСТЬЩ ЖАЛПЫ СИПАТТАМЛСЫ

Жумыстыц озсктшп

Мупайды к^ркьищы онд1рстш аудандарда, ластанган топырак,тыц алып жаткдп орны айтарлыктай коп. Мунаймен ластапу, кдидай экожуйс болмасып, биоценоз курылысына осер етш, олардыц тузшу багьггьш озгертетин белгш.

Лл, К|1зак,стаида мунай ксн орьнщарыныц коптсп ашылуына байланысты, жылына б1рнсшс миллион тонна мунай жопе мунай он!мдср1 пшгартып жэне баска аудавдар мен еддерге тасымалданып отырады. Бул жагдайда кдншама сактык, шараларын кртац сакуаганмен де, коршаган ортаньгц мунай ком!рсутсги1сршсн ластанбай кдлуы мумии емсс. Сондыктап да, мунаймен ластанган крршаган ортаны кдйта кдлпына кслпру, буюл дуние жузшне нроблемага айналып отыр.

Мунай жопе мунай отмдершен ластанган экожуйеш тазарту ушш, ком1рсутс!1л тотык,тырушы микроорганизмдсрд1 практикада колдану керек, деген ойды жузеге асыру багытьпща кептегеп кед колемдо зертгсулер журпзшш, б1рнеше биологиялык; прегтаратпф жасалган. Дегстгмен де, мунаймен ластанган топырактан ком5рсугсгш тотыкзырушы микроорганизмдерд1 ст дс болса селскциялау, бугнгп танда оз мацызын жойган жок. Ком/рсутсгпг тотыктырушы микроорганизмдсрд1 ¡здеу барында, осы кезге дешн комгрсутегш тотыкгырушы микроорганизмдердо болш алу одюше коп кодш болшбей, баекд одю турлер! кдрастырылмаган. Сонымен б1ргс, тек суда кездесетш ком]рсутсгш тотыкуырушы аншткр-сацътраукулак^арга зерттеулер журпчиип, топырактагы ангыгкы-сацыраукулакхарга мои бершмегеи.

Мунай жопе мунай ошмдершщ ьщырау пpoцeciндcгi апштк,ы-сацыраукулактардыц рол!, сонымен кдтар биопрепаратгардыц курам болт рстшдс пайдалану мумкпщгш зертгсу ушш, мунаймен ластанган топырактан болшш алынгаи ком1рсутспп тотыктырушы ашьгпул-сацыраукулактар улксн кызыгушылык тудырьш отыр.

Зсрттсу жумысыныц мак.саты.

Зерттеу жумысыныц мак,саты - мунаймен ластанган топырактан мунай тотыктырушы микрооргаиизмдерд1 болш алу ушш, нотижелшп басым одкггерд! табу. Жогары копцептрациялы мунай жопе мунай ошмдсршдс осуге кдбшпгп белеещц мунай тотыктырушы микроорганизмдсрд1 ¡рнстсу.

Зсрттсу жумысыныц мищстк

1. Мунаймен ластанган топыракхаш микроорганизмдердщ пстп тобын болт алу.

2. Мунай жопе мунай ешмдершщ жогары концентрациясында осе алатын мунай тотыкгырушы микрооргапизмдерд! болш алу ушш, жаца пд1стсрд1 ¡здеспру.

3. Мунай жопе мунай ошмдершщ ор TYPлi концснтрациясы косылгаи крректж ортада осу кдбитстгипп бойыиша, мунай тотыкгырушы микроорганизмдерд1 ¡рисгеу.

4. Мунай тотыкгырушы белсенд1 ашыткы-сацыраукулак, штамдарыньщ болшекгсу белсендамгш, клетка кдбыкшасьшьщ шдрофобтылыгын аныкгау.

5. Мунай тотыкгырушы белсенда ашыткы-сацыраукулак, клсткаларыньщ - морфологияльщ, физиологияльщ, культуральдык; жопе олардыд мунайды пайдалану кдсисттсрш зсрпсу.

Гылыми жацалыгы.

Мунай жопе мунай ошмдершщ жогары копцснтрацююында осстш микроорганизмдсрд! белш алу ушш, алгаш рст жаца -жииакгаушы-бейшдсу од1с1 усьшылды.

Алкаш рет мунаймен ластангаи топырактап 3%-дап 5%-га дейш мунай к.осылган кррекик ортада осс алатын бслсснд! микроорганизмдср болшш алынды.

Ллгаш рст дизель отыны буыныц осершен кррекик заты жок, агарда оскен микроорганизмдер саныньщ жогарылайтыиы аныкталды.

Мунаймен ластанган топырактан мунай тотьщгыру кдбшст! жогары, Шк)(1о1оги1а туысына жататын мунай тотыкдхлрушы ашыткы-сацыраукулак^ар белшш алынды.

ЮгойоШш1а яр. 18СА синтетикалык, к,орекпк ортада 3% мунайды 14 тоулж шшще 76,3%-та дейш пайдалапатыпдыгы аныкгалды.

Практикалак, куццылыгы.

Мунай жопе мунай ошмдсрппц 3%-даи 5%-га дейшп концснтрациясы косылган кррегатк орталарда осс алатьш мунай тотыкгырушы микроорганизм культураларыныц коллекциясы жасалды. Мунай тотыкгырушы ашьгткы-сацыраукулак штамдары к,оршагап ортаны мунай жопе мунай ошмдсршсп газартуда к,олданылатыи биологиллык, прспараттардыц курам бол'т рсгшдс жопе мунай ком1рсутсги1ершен жемдк белок алуда крлдану ушш усыпылуы мумкш.

Крргауга снгЫлстш испзп срсжслер:

- мунай тотыкгырушы микроорганизмдсрдщ табигатга ксц таралуыиа кдрамастан, оларды болш алу ушт ластапган топырак,тм найдалану туралы.

- мунай тотыкгырушы микроорганизмдерд1 бол ¡г г алу ушш, жинактаушы-бсшмдсу одцсшщ тшмдшп жошпдс.

- жогары концептрациялы ниш мулайда осугс клйлет ашьпхы-сацыраукулащардьщ, штамм-деструктор рстшдс крлдапылу мумкшдш жопищс.

Жумыстын, сарапталуы

Диссертация магериалдары КдзМ¥У-дыц жас галымдар жоис студспггсрдщ гылыми копферснциясында (1997ж) жопе Алматы кдласьпщаш К,¥ТУ-дс уйымдастырылгаи К^Сотпаептыц 100 жыл толуыиа арналган Халыкдралык, симпозиумде (1999ж), К^Сотпастъщ 100 жылдык, мерейтойына арналган Кдоылорда мсмлсксгпк унинерситепнде уйымдастмрылгап гылыми конференцияда (1999 ж), Астана кэласьшдагы Л.Н.Гуиилсв атындагы Еуразия университетнщс уйымдастырылган К,.Сотпаснтыц 100 жылдык мерейтойына арналган "Казахстан рссиубликасъшдагы жогары оку орындары1гдарындагы жонс колдапбалы гылымдаш моселелер" атгы Халыкдралык; копференциида (1999ж) баяндалды.

Жумыстыц жарнялануы

Диссертация матсриалдары бойьппна 5 гылыми жумыс жарияланды.

Дисссртацияныц курылымы жэне колем!

Диссертациялык, жумыс машина басьшымды 101 бстик тскстсн турадтл жоис к|'ркпсдсп, 3 тараудан, нотижслсрд] таддаудан, кррытьшдыдан жоне пайдаланылган одсбиеттср ткнмшен куралгап. Жумыс 7 ксстсмсп жоне 13 сурстпен бсзеширшен. Библио! рафиялык, пз1м 228 атауды курайды.

ЖУМЫСГЫЦ МАЗМУНЫ

Зсрттсу обьсклтлср! меи едостер!

Зсрггсу oGbCKTincpi рспнде Доссор жонс Забурунье мунай кен орьшдарынан муиаймен кдтгы ластанган жопе аз ластанган, топыракгыц бетк1 жоне терецщк кдбаттарынан алынгап 8 топырак, ynrici кщданылды.

Доссор мупай кен орпы Атырау кдласыныц (Макдт аудапывда) солтустк-шыгысьшан 100 км, Сагыз мунай oiwpiciiiin батысынан 25 км кдшьщгыкга жатыр. Бул мупай кен орнын оидсу жумыстары 1911 ж. басталган. Ал, Забурунье мунай кен орны Атырау кзласыныц оптустгк-батысынан 70 км кдшыктыкта орпалаекдн. Забурунье мунай кен орнын овдеу 1974 ж. бастшщы.

Топырак, улгшершдеп микроорпншзмдердщ саны, колония тузутш Снрл1ктер сапы бойынша, кдтгы кррсктк орталарда (ст иептоады агар (ЕПА), сусло агар (СА), Чапек, к;орскпс заты жок, агар (К.ЗЖА)) аиыкталды.

Мунаймеп лаетанган топырак, улгшершеи мупай тотьщшрушы микроорганизмдерд! болт алу ушш, тжелей егу жоне жиI гакуаушы -бежмдеу одштер! колда! [ылды.

Ьолшт алынгап KOMipcyrerin тотыктырушы

микрооргапизмдердщ мунайда осу кдбтетщ зерггеу yiiiin, 1, 2, 3, 5, 7% мунай крсылган Ворошилова-Диапоиа (В-Д) синтстикалык; кррекпк орталарыцца ocipLrmi. Культуралардыц oeyi мупай кдбьщшасыныц 03repyi мен кррекпк ортаныц лайлапуына кррап анык^алды.

Болппп алыпган культуралардыц жекелеген ком1рсутсплерщ пайдалапу кдбшеп, 6ip кугццк ашыткы культураларын, агарлы В-Д корекпк ортасы бар Петри табакдиаларына егу аркдлы апыкталды.

Мупай тотыкгырушы микроорпшизмдердщ болшектеу бслсепдшп /Илларионова В.И., Шишканова Н.В. 1984/ oflici бойынша аныкталды.

Зсрггсл'ш отыргаи культуралардыц мунай onLwicpiiiiu op тургн копцсптрациясында осу кдбшет!, 100 мл В-Д суйык, кррсктк ортасы бар шайкдгышкд арналган колбаларга 6ip кущцк культуралардан (6ip кдгаш агардыц шайыпдысы) спгоу аркдлы апьндалды. Ком1ртепищ жалгыз коз1 жоне энергаисы peril ще 1, 3, 5, 7 жоне 10% мунай onLwflcpi крсылды. Колбалар шайкдгышкд (220 айн/мин) 25-28°С температурада 3, 7, 10, 14 жонс 30 тоулжтерге койылды.

Болппп алынгап мупай тотыктырушы бслсспд1 ашыткы культураларыныц идсптифнкациясы жалиы кдбылданган

одостергс суйенс отырьш, морфологиялык, физиологияльщ жонс биохимиялык; потнжелерда пайдаланып журпзшд! /Кваспико» Е.И. 1991, Бабьспа И.П.1979, ЬобдстЗ. 1970/.

Клетка кэбыкдгасьшыц гидрофобты кэбигай Розспбсртц жазган оддамен аныкгалды /1983/.

Мупай тотыктырушы культуралардыц белсспдиип осуге кдбшетп клеткалар саны мен биомассасьша жонс мупай молшершщ озгеруше кэрап аныкгалды. Культуралардыц мунайды 3, 7, 10, 14 жоне 21 тоул1ктерде пайдалану шамасы гранимстриилык, од!спен аныкгалды. Эд1стердщ кдтслш стапдартты ауытку бойынша аныкгалды /Лакин г.Ф. 1990/.

ЗЕРТТЕУ НЭТИЖЕЛЕР1 ЖЭНЕ ОЛЛРДЫ ТАЛДЛУ Мупай тотыктырушы микрооганизмдердо бвлш алу.

Ком1ртсгшщ жалгыз коз1 жоне энергиясы ретище мунайды пайдалаиатыи микрооргапизмдерге тож1рибс журпзгенде, одечте 1% мупай крсылгап В-Д сшггстикалых, кррекпк ортасьш пайдаланады. Бодщ тож1рибем1зде, болшш алыпган микроорганизм штамдарыныц комфсутспнщ жалгыз ко:п жоне энергиясы ретище мунайды крлдаиу кэбшетс', муиайдыц жогары копиенграцияларыпда (2, 3, 5, 7%) оару аркылы аиык,талып жонс бслсеплд штамдарга 1рштеу журпзвдц.

Зерггеу жумысы гетеротрофты микрооргапизмдер саиъш аныктаудан басталды. (1 кесте). Забурунье мунай кен орцьшан альшган улгщеп микрооргапизмдер саны, Доссор мунай кен ориынап алыпган улпдеп микрооргапизмдер саньшап жогары жонс тоныракуьщ терепдеисше кдраганда бсткешпк кдбатыпда микрооргапизмдер саныныц кеп екенднти байкдймыз. Пул мунайды тотыктырагып микроорганизмдердщ ocyi унпн аэрацияпыц мацыздылыгын корсетедь Спорагузунн микрооргапизмдер саны Доссор мунай кен орнынап альшган топы рак, улгшернще жогары. Топырак, yлгiлcpiпдcгi актиаомицетгер саны ор турл1, дегенмен, Доссор мунай ксп орньшан альшган топырак улгшсршдс, актиномицеттср саныныц б1ршама жогары скеиш коруге болады. Ал,

ашыгкя-сацыраукулакхар мен сацыраукулактар сапы Забурунье топырак, улплсршдс коб^рек. Сонымсн, мунаймсп кдтгы ластаигаи топырак, улплерище гетеротрофты микрооргапизмдер сапы аз сксндйшс козШз жеткен соц, мунаймен топырак;п.щ ластш|у 1.1 гетеротрофты микрорганизмдер т1ршиигшс кср{ осср стс/и дсн айта аламыз.

1 кссгге.

Мунаймсн ластангап тонирацтагы гстсротрофгы микроорганизмдер саны.

Улгшср

Доссор

Забурунъс

гстеро трек}) тылар дыц жалпы саны

3,7x10 2,5 х Ю6

4.3 х 107

2.4 х К)7 8,4 х 107 7,2 х 106 9,8 х 107 5,6х 107

¡■стсротрофты м и к роорга 11 измдер саны.

споратузуин лср

9 х 10 8,7х 104 5,2х 103 2,8х 103 2,6х 104 2,2х 101 3,8х 103 2,3х 103

актнномицет тер

З.йхМ4 2,3х К)4 6,3х 105 7,7х Ю4 2,8х ¡О3

2,2х КГ 7,5х Ю5 5,7х К)1

а I ш.ту >1-сацыраукулак. тар

3,2х 10Т 2,7х 104 3,2х 105 4,.')х 104 3,9x104 3,1 х 104 3,2х 105 2,3х 105

Нсксргу: 1,3,5,7- тоныракхыц беги (0,10 см.) кдбатынап алынган улгшер; 2,4,6,8 - тоиырактыц терец (Ю-20 см.) кабатынан алынган улплер; 1,2,5,6 -мунаймсн катгы ластангап улплер; 3,4,7,8 - мунаймен аз ластангап улгшер;

Ксйшп зерттеулерге кзраганда (Саввичев Л.С., Никитин Д.И.,1992) органикалык; затгарга бай топыракуарда да олиготрофты микроорганизмдер топырактыц кдлыпты микрофлорасына айналган жонс олар гстсротрофты микроорганизмдер б1рлестишщ айтарльщтай болшн курайды. Осындай нотижелерда басшылыккд ала отырып, олиготрофты микроорганизмдер саны да зертгелдь Мунаймсн кщты ласганган жердей алынган улплерде 1г. тонырактагы микроорганизмдер саны ЮМО3 шамасында болса, аз ластанган жердей алынган улгшерде 1г. топыракгагы саны Ю4-105 дорежсснщс кездеседа. (2 кссте).

Дроматты сакиналары бар к,оспаларды ур турл] микроорганизмдер ыдырата алады (Звягинцев Д.Г.,1991). Осыган байлаиысты, кррекйк заты жок, агарга (К,ЗЖД) 0,05% антрацен косылгап жонс дизель отыныныц буы с1ц1ри1гсп ауасы бар ортада осстш микроорганизмдер саны аньпдгалды. Крсылып отырган органикалык, заттар оте мардымсыз молшерде болгаидыктан, бул микроорганизм турлср! дс осы олиготрофтыларга жатсдызылды. Доссор мунай ксп орнында мунаймсн кдтты ластангап улгадеп антрацен к,осылгап жонс

дизель отыпыныц буы слщршгсн ауасы бар орталарда кездееетш микроорганизмдер сапы, К,ЗЖА-дыц озйвде «сксп микроорганизмдер санымсн б1рдсй, ягни 103 кездееедь

2 кесгс.

К,'!ЖЛ жопе оган орган и кал и к. заттар коскам орталарда осксм микроорганизмдер саны.

Vji lijicp ) loccop

Забуруиьс

олиготрофты микроорганизм дердщ жалим сами. (К,ЗЖЛ)

~2,8х 10' 2,lx 102

2,2х !0 1,3х !05

9,1х ¡0 8,3х 101

6,7x10 2,3х 104

0лито'ф0(1т>1 микроорганизм дср/Оц сапы

(К,ЗЖА+ антрацен)

8,8x10 3,4х И)1

3,1x10 2,3 х 102

5,7x10' 2,8х К)1

3,1x10 1,8х 102

олигогро(|ггы микрооршпизм дердщ саны (К,ЗЖЛГ дизель огммм)

2,9х 1(Г' 7,8х К)1

6,5x10

3,1 х И)'2

>Л\!0! ?..2х И)4

5,1 х К)2 2М И)2

Есксргу: 1,3,5.7 - топырактык 6ctkí (0,10 см.) кдбатыпаи адынгап улгшер; 2,4,6,8 гонырактьщ терец (10-20 см.) кябатьшак алмнпш yjiiijicp; 1,2,5,6 муиаймси кдтгы ластанган улшер; 3,4,7,8 - муиаймси аз ластаппш улшер;

Ал, аз ластанган улпдеп микроорганизмдер саны К,ЗЖА микроорганизмдер санынан ckí еседсй томен. Забуруньс мунай кен орпында муиаймси кдтты ластанган улпдел антрацен косылгап вдрекпк ортадагы микрооорганизмдер сапы б ¡рдей, ал дизели (шлиыныц буы ciuipmren ауасы бар, корекпк ортадагы олардыц саны 6jp шамага жогары. Аз ластанган улгухсп микроорганизмдер саны К,ЗЖА микроорганизмдер санынан ckí есс томен. Сонымен, зергтеу нотижелершеп, муиаймси ластапу микроорганизмдер санына осер ctctíiiíii жопе муиай тотыктырушы микроорганизмдер сапьш жогарылататыпып коруге болады.

Топ мрак. yjirLfiepi сонымен 6iprc, мунай тотыкгырушы микрооргапи змдерд1 болт ал у ушш дс колданылды.

Ор турл! концектрациялы шии мупавда осст'ш гстсротрофты микрооргапизмдср сапы мси ара-кдтьшасы

ЬсисенЭ/

ахтиноми-цеттер 9%

ср 14%

бактерия-лар 78%

бактория-лар 6 7%

Ьслплсму!:

1) 1% мунайда осксн микроорганизмдср саны

2) ее кен ■ микроорганизмдср саны

3) 3% мунайда осксн микроорганизмдердш саны Ь) микроорган и змдердщ ара-кдтынасы

энергиясы рстгнде мунай косылган крректж орталарда ocipidin тскссрищк Ец ñipiimii ipbcrcy журпзу yuiin, Тыцз жсршсн окелшгси мунай крлдаиылды. Микрооргаиизмдсрдщ мупайда осу кдбшст! мунай кдбьщшасыныц озгеру1мен корекпк ортаньщ лайлапуыпа кдрап аньнсгалды. Мунайдыд 1% - 214 (45%), 2% -85 (40%), 3% -21 культура (25%) ¡рйсгелш алынды. (1 сурст). 1 суреттщ Б бо)нмдсршеп ор турл1 концентрациялы мупайда осс алатын микроорганизмдердщ ара-кдтынасынан ашьгщы-сацыраукулак^ар мен актиномидстгерге Караганда бактериялар саньншц жогары скенш байкдуга болады.

Жинакхаушы-бсшмдсу ofliciii кщдану ксзище, микроорганизмдердщ непзп бшпп алгашюы кезецнен (1% мунай) бвлхшп алынды. Лл, мунай концснтрациясы жогарылаган сайын микроорганизмдер саны жопе колониялардыц турлер! азая бастайды. Бей1мдеу кезецинц соцгы бол1мн1де, (7% мунай) тек 4 культура гапа болшш алынды. (2 сурет).

Жинак;гаушы - бейгмдсу oflicÍMeii болшш алынган ком1рсутсгш тотыктырушы микрооргашимдер саны

Лбцисса oci - мунай концентрациясы; ордииата oci - ор 'rypjii бсшмдсу ксзсцнщеп, ipirrejircii культуралар саны;

Бел плену i: 1- бактерюшар, 2-актиномицеттер, З-ашыгкы-сацыраукулактар, 4-микрооргаш13мдердщ жалпы саны.

2 сурст

Жалны ж ли а к;гауш ы - бс й i мд еу одюпсп 265 микроорганизм штамдары 6ojiinin алынды. Сол 265 микроорганизм

штамдарыныц шшщс бактериялардьщ саны 172, ашыткы-сацыраукулактар-55, акгиномицетгер-38 бодды. Осы болшш алынган микроорганизм субкультурам аршi жскс-жекс мунайдыц ор турл1, ягни 1,2,3%-да ocipin кердне (3 сурст). 265 микроорганизм штамдарынын ншндс 178 культура (67%) 1% мунай косылган кррекпк ортада осу кдбшстш Kopccrri. Ал, 2%-да 109 (61%), 3%-да 58 культура (53%) мунайда осу кэбшсттер1 бойыпша IpiKTCJiin алынды. Сопымен, 3% мунайда осу кдбшеп бар 58 культураны жоне тиселсй cry одюшен ¡рцсгелш алынган 21 бслсыцц культураныц ком1ртсгшщ жалгыз K03i жоне энсргиясы рстнщс мунайды крлдану кдбшстше толык; коз жепазу ушш, op турл! жсрлерден окелшген, яши Тец^з жонс Кумкел мунайларыныц жогары (3%,5%,7%) ковдентращшларында осу дорсжеа зерттелдь

Ж1шак;гаушы-беЙ1мдеу э;пс1мсн Gojriniii алынган KOMipcyreriH тотыктырушы микроорганизмдердад эртурл1 концентрациялы мунай косылган В-Д кррекпк ортасында ocyi

бактериялар ашыткь* агганомицеттер саныраукулзк

И17.

■ белеен

□ бслсеномсс о 2%

■ бе ясен Шбелсен емес И3%

Обелеен

■ белсен емес

Абцисса oci-мунайдыц концснтрациясы, Ордината oci- болшш алынпш культуралар саны.

3 сурет

Op6ip штамды 5-7% мунайы бар синтетикалык, кррскт1к оргаларда ocipreH кезде, мунай кдбьнунасынын, 03rcpyi онша байкдлган жоц. Тсц1з мунайынын 3%-да барлык культуралар эр •rypjii дорежеде болса да всу кэбшетш корсетп. Ал, 5% к,оскдн корекпк ортада 5 культура етс жаксы жэне 19 культура жак,сы

оседь Бул жсрде айта кететш жайт, 1 штамм Тещз мунайыиыц 7% жаксы осс алады, муиы 6i3 осы мунайдыц курамымен байлапыстырамыз, япга ТсцЬ мунайы-жсцш, кцып кдтады, курамыпда, 2-5,1% парафиш бар, смолалы-асфальтацц заттары аз.

Кумкол мунайыиыц 3%-ы крсылган кррскпк ортада 24 штамм культуралары жакры осу кдбшешг корсета. Ал, 5%-да тек 8 культура олс1з оседа. Мунай концснтрациясы 7% крсылган кррекпк ортада, ешкдндай культура осу кдбшетш корсете алган жок, Кумкол мунайыиыц айтарлыкхай озгеркже тусс крймауы, мунай кдбьндпасыныц курамымен байланысты болуы мумкш, япга Кумкол мунайыиыц курамыпда парафин коп, тез кататын, смола заттары oxemroyip молшерде баршылык, (Надиров Н.К., 1995).

Сопымен, Кумкол жоне Тещз мунайларьп!ыц ор турл1 концептрацияларында осе алатын, 24 микроорганизм штамдары ipiKTCJiin алынды. Зерттеу нотижелершен, жииактаушы-бешмдеу одгамен бол in in алынган культур алардып таселей cry оддсьмсн болшш алынган культураларга Караганда, мунайдыц жогары концентрациясында ocerin микроорга!шзмдер саны коп ckchhi коремп. Муны, бул кулглуралардып аддын-ала мунайдыц жогары концентрациясында бей1мделгендшмеп тус1щирем1з. Келешскте коршагагг ортаны мунай жоне мунай ошмдершеп тазартуда, деструктор-микроорганизмдерд1 болш алу ушш, осы жипактауш ы-бей шдсу одюш крдцануды усыпуга болады.

Бслеспш мунай тотьщгырушы микроорганизмдердщ жекслегсн комфсугсплсрдс ocyi.

IQi3ipri кезде ком1ртсгшщ жалгыз K03i жоне энергиясы рстшде фенантреп, антрацен, нафталин жоне т.б. полипиюцц ароматгы ком1рсутсплердо пайдаланагын микроорганизмдер жонище белгин /Балашопа II.B., жоне т.б., 1997/. Жалпы, нолицикдгц ароматгы KOMipcyrerLicp оте баяу ыдырайды, 6ipaK, топырак, жоне су микрофлорасыныц комспмен бул KOMipcyreri топтарыныц ьщырау жылдамдыгыныц артатыны теориялык, та, практикалык, та кызыгушылык, тудырып отыр. Сондыктанда, мупайдыц жогары концентрациясында осу кдбшетшпмен ерекшеленгеп 24 белссщп микроорганизм культураларына, мунайдыц жскслсгсн KOMipcyrcrLiicpuwe ocyi, биомасса саныньщ артуы жопе болшсктсу белсендшп бойыпша opi карай ipiKTey журпзщдк

Микроорганизм культураларыныц жекслегсн ком1рсутегшсрдс осу нотижее! 3 ксстедс бершгеп. Коп культуралар airrpancn, фенантреп, 2-6 диметил нафталин жоне фенол крсылган корекпк

3 кесте.

Белсецщ культуралардыц жекелеген кекирсутегшерде ecyi

.\о Штамм Тспуал о-ксилал Фенол 2-бдимешл нафталин ДисЬинил * Карбазол Дибензофуран Ашрацен Фенашрен

1 ЗбЕб i-гт -г-г-г -Т- т-н- ; ++ т- ++ 1 4-4-

2 44Е6 -- -- -г +++ + + + 4-4- 4-4-

3 32Чд + + Н—г -г + -г 4-4-4- -Н-т

4 3546 + -г-г ++ + + - - 4-4- 4-

5 23Гд + - + + + - - + -

6 32ГЕ6 + ++ -Н- + - + + - 4-

7 19САд - - ++ +++ ++ 4— 4-4- +++ ] [ [

8 18САд + + ++ +++ ++ - - +-Н- +++

9 24САд + - + ++ + + - "1"¡' ! +++

10 20 Ад + + + - - - - - -

11 32Ад + + ++ -ч- + - • 4- -

12 В1д + - ++ -+ + 4- - т+т +

13 В2д + - ++ ++ + + + +-Н- +

14 ЗМГд + + -н- +4- + + + ++ ++

15 ВА16 + + ++ - + - - - -

16 13МГд + + + -н- + + -н- -Н- ++

17 15МГд + + ++ +++ ++ - 4- 4-Н- 4-4-4-

18 20МГд + - + ++ + - - ++ ++

19 21МГд + + ++ -Н-+ - + -г 4"Н" +++

20 24СЕ6 т-г 4- ++ + + + т 4- +

2! 41ГЕ6 --- I +++ ++ 4-f ++ + 4- ++ ++

22 21СЕ6 + ++ ++ - + + + + +

23 44БГ6 + ++ - + + +

24 45БГ6 + ++ ++ ++ J—L - ++ -И-

орталарда жаксы оседк Фенантрен мен антрацен крсылган коректнс орталарда кейб^р бактсриялардан баскд (36Е6, 44Е6), нешшсн ашыткдл-сацыраукулак, штамдары оседг ЗбЕб, 44Е6, 19СЛд, 18СЛд, 15МГд, 41ГЕ6 штамдары бес жоне одан да коп ком1рсутсгшсрдс осу кдбитстш корсетп. Бактерия культураларыиьщ арасынан тек ЗбЕб штамы барлык ароматты ком1рсутсплсрдс осе алады. Лшыткы-сацыраукулак, кулыураларыныц арасьшан 19САд, 18САд, 15МГд штамдары антрацен, фснантрсн, 2-6 диметил нафталин крсылган корекпк орталарда оте жакры осе алады. Мунайдыц жскслсгсн ком^рсутсплсршщ швде, олс1з енцршетш коспалар толуол, о-ксилол, карбазол, днфинил жонс дибензофураи болып табылды. Сонымен, нотижелерд1 талдай келе, кейб1р бактсрияларга Караганда ашыпди-сацыраукулакхардыц осу кдбшетшщ жогарыльгсы ос)рссс антрацен, фенантреп, 2-6 диметил нафталин крсылган кррсктзк орталарда бтшеда. Сопымсн б!рге, бактерия культуралары 7-10-шы тоушктерде, ал ашыпдм-сацыраукулак, культуралары 4-5-нн тоулттсрдс-ак, жекелеген ком1рсутеплер1 бар коректж орталарда жаксы осу кдбшетш корсетп.

Ком1ртсгшщ жалгыз коз! жоне онергиясы рспнде 3% мунай крсылган корекпк ортада микроорганизм культуралары 10 тоулне ос1ршдд. Жаксы биомассасыныц жиналуымен, болшсктсу бслссндтигшщ жогарылышмен жоне мунайда жаксы осу кабшптмсн срекшеленген 11 культураны болш алуга болады. Бул 11 штамм ашыткы-садыраукулак, клеткаларына жаткызылды.

Белсещц 11 ашыткы-сацыраукулак кулыураларыныц шпндс 7 штамм бешмдеу од^егмеи болшш алынгаи. Бул культуралардыц болшсктсу белеевдшп жогары жоне Тещз мунайыныц 3-5% жоне 3% Кумкол мунайы косылган корекпк ортасьнща да жаксы оседь

Сопымсн, зерттеу нотижелершен 11 ашыткы-садыраукулак, штамдары сурьшталды.

Мунай тотыкгыруты бслссвд ашыттфьсацыраукулакхарды ор турл! мунай ошмдернгде ос1ру аркьглы ¡ржтсу.

Зсрттсу жумысымызда, мунай ошмдер1 ретпще дизель отыпы, бензин, мотор майы жопе нигрол колданылды (4 ксстс). Дизель отыньшыц 5%-да зерггелш отырган культуралардыц бор! дерлж, ал, 1% крсылган корекпк ортада 19СА, 18СЛ, 15МГ жонс 21МГ культуралары жаксы осп. Осы цггамдар 5% мотор майы крсылган корекпк ортада да жаксы осу кдбшетш корсетп. Бензин жоне нигрол косылган корекпк орталардьщ жогары

концснтрациясында барлык, культурапар нашар осксшп псмесс бул кррскпк орталарда осу кдбшеп жок, скснш байкдуга болады. Соиымсн, £рнсгелш алынган ашьгщы-сацыраукулак, культураларыныц ор турл1 мути 01имдсри1дс осу кдбшсп, олардьщ копцешрацияларьша байланысты екеццш аиыкталды.

4 ксстс.

Лшьпхы-сацыраукулак, культураларыныц ор турл1 мунай ошмдерище осу1

№ Штамм дизель отыны, % бензин,% МОТО^л МаЙЫ, % ¡шг-рол, %

5 7 10 1 3 5 1 3 5 1 3 5

I 324 44 + - 44 + - 44- + + - -

2 19СЛ 4+4- -н- 4- 44 н- + н- 44 •н- 14 ■I- -

3 1 8Г.Л +44- ++ + ++ ++ + +н- 4+ 14 -

4 24СЛ 4-4 + + 4+ + + 44 4+ 4 14 1- -

5 1)1 44 + - + - - + 4 -I- -14 - -

6 1!2 + + - + - - 1- 4 - 14 -

7 ЗМГ 4+ + - + - - + 4 - 4 - -

8 13МГ + + - + - 1 4 - 4 - -

9 15МГ 444- ++ 4 +4 4+ + 44+ 444- 44 4 1 1- 4

10 20МГ + + - + - - + - - 4 4 -

11 21МГ 444- 4+ + -н н + + 44+ 4+ 4 II 1- +

Исксрту: - оспсйд1; 4- олсмз осу; ++ жак,сы осу; +++ кзркынды осу.

Зсртгслш отырган белсецщ штамдардыц белшсктсу бслсшщшп аиык,талды. Барлык, штамдардыц белшсктсу белссндшш алганпды тоулнсгердс жогарылайды жонс максимальды шсгаю 7 исмесе 14 тоул!ктсрдс жстсд1, одан сон, томендей бастайды. 1рисгелш альшгап бул штамдардыц бор1 де культура суйыкзыгьша болтисктспш затгар (БАЗ) тузедь Штамдардыц болшсктеу заттарын тузу динамикасы ор турль Моселен 6 культура (324, 18СА, ЗМГ, 21МГ, 15МГ, 19СА) 7 тоулнсге тузсс, ал В1, В2, 13МГ, 24СА, 20МГ ец жогары болшсктсу бслсспдшшн 14 тоулнсгс корсетедо, ягни болшектеуин заттарды отс баяу жипактайды. Болшсктсу белсспдшп культура суйыкзъныиа кснпрсутсгшсрдщ болшектенгшгпгш тудыратын затгардыц болшутмсп байланысты. Осы 1рнсгелген культуралардыц ипищс ец болшсктсу бслссндшш жогары 19СА, 18СА, 21МГ жонс 15МГ штамдары болып табылады. Соидыкган, болшсктеу бслсащшгищ жогарылышмсп крса, гурЛ! мунай отмдсршде осу

кдбшсттшктершен ерекшелснгсн уш ашьтдл-сацыраукулак; штамдарымен зсрттеу жумысын жалгастыруды жон кордгк.

Бслссшй ашыткы-сацыраукулак, штамдарыпыц морфологиялык, жэнс физологиялык, кдсисттср!

Зсрттслш отырган ашьптдя-садараукулак; штамдарыпыц клетка niniiiiflcpi жумырткд тор!зд1 немесе сопакдаа больш келсдо. Тек, олардыц клеткаларыныц молшер1 бойынша айырмашылыкдары бар. Клетка молшер! ец улкен нгтамм 18СА (3,8-4,2 мкм). Бул ашыткы штамдары бурнпктсну арк^шы вегетатшт кобейеда. Артроепора, хламидоспора, баллистоспора жоне аскоепоралары болмайды. Барлык; штамдар кдпттарды пайдалаиады, сшгрттерден D-маннити ассимиляциялайды, инозит павдаланбайды. Оганикалык; эдлшкылдарды ащред1. KoMipTCiüiepfli ашытпайды. NaN03 баска, NaN02, (NH4)N()3, KN03 пайдалаиады. Органикалык, к;оспалардан лизин колдапа алады, витаминдсргс кджстгшп жок, Кдлыпты тсмпсратурасы 2б-28°С. Мочсиипапы ыдырату клбгяет!, япш уреазды белсендшп бар.

Морфологиялык, культур алык., физнологпялык жоне биохимиялык, кдсиетгерщщ жиынтыгынан, бул ашьггкы-сацыраукулак, штамдарьпшц Rhodotorula туысына жататьшдыгы аныкгалды.

Мунай тотыктырушы белссцгц ашьгщы-сацыраукулак, пггамдарыныиа сипаттама

Гржгслт алыиган мунай тотыкуырушы микроорпшизмдсрдщ культура суйыкхыгын микроскоптау кезнвдс, клеткалар мунай тамшыларыныц айналасьища вз пшпндерш озгертпей, мунай тамшыларыныц айналасына турлше жиналатыны аныкдалды. Мысалы, Rhodotorula sp. 15МГ клеткалары мунай тамшыларына топ-тобымен шошрланып крршайды немесе жскелегсн клеткгииры крршайды. Rhodotorula sp. 21МГ клеткалары улксн мунай тамшыларынан kíuikciic шет жагынан болш алпш, псмесе мунай тамшыларыныц ншне eirin ксткен. Сонымен 6iprc, мунай тамшыларып кошршйктерге айналдыргапдыгын да корсм13. Rhodotorula sp. 18СА клеткалары мунай тамшыларып барлык, жагынан крршап турады немссе мупай тамшыларына клстканыц 6ip iiictí cuín кеткен. Tara 6ip ацгарарлык, порее, барлык, культуралардыц да, клеткалары мунай тамшыларына кобшссе eiHMCii жапасады.

Клетка кдбыгыныц гидрофобты езгеру корсеткши 3% шии мупай косылган В-Д крректш ортасывда микроорганизмдерд1 ос1ру аркылы анык,талды. Гидрофобтылык, корсеткшн культуралар унии туракхы болып саналмайды жопе олар ослру уак^ггына байланысты озгерш отыратынын 4 суретгсн коругс болады.

ШюйоХогиЫ $р. 15МГ, 21МГ, 18СА клеткаларшшц гидрофобтылык; динамикасы

Абцисса оа - тоушк бойынша, осу уакыты. Ордината ос1 - клетка бстшщ % бойынша гидрофобтылыгы. Ьслгшснуг \-Rhodotorula $р. 15 МГ; 2-Шойо1оги1а зр. 18 СА; 3 - 1Уго(1о1оги1а $р. 21 М Г.

Штамм клеткалары мумайы бар корекпк орт;шарда 3 кун аралыгыпда гидрофшуц болып кдла бсрсд1 жопе гидрофобтылык корссткшн 5% бен 40% аралыгыпда озгерш отырады. Бссннш тоушккс кдрагапда гидрофильш куиден гидрофобтыга отедг Бул ксзле гидрофобгыльщ корссткшн 70-80%-га дс/нн Парады. Дсгспмсп, 7 тоулис оаргендс гидрофобтылык корссткшн кспепеп катты о'1гсре;и, б1рак, осы тоушктерде барлык ШюйоЮпйа хр. 18СЛ, 21МГ жопе 15МГ жогары болшсктсу бслсспдшп'п корсстс;и (5 сурст), пемесе культура суйыкгыгыпа ЬЛЗ тузс/н деп айтуга боладьг. Ягни, жогарыда айтыл ксткслшЬдсй, бодшектсупп заггардьщ гузигуз оныд гидрофобтылыгын жогарылататып клеткаиыц сырткы кдбатында БАЗ пайда болуымен байланысты. Бул жерде клетка кдбыгыпьщ гидрофобтылыга мен болшектеу бслсендш1п арасында байланые бар екепдйт ацгарылады. Кей&р жагдайда клетка кдбыгыпыц гидрофобтылыгын апыктау кезнщс тер ¡с корсстюштср ;иплпды, мысалы ¡ию(1о1оги!а зр. 18СА, 21 МГ.

¡\fioilolorula \р. 15МГ, 21МГ, 18СА культураларыпьщ болшсктсу

бслсендшт

о

7 14 21

| -18СА]

♦ гшг

о,

1,

♦ - 15МГ|

Абцисса ос1 тоулж бойыпша, осу уакыты. Ордината оа - опгикалык тыгыздыга.

Эдсби шолуларда терк корсеткнн болмау ксрек дсп айтылады (Маиасбаена А.Б., жопе т.б., 1998). Бул жагдайда клеткалар тек гидрофобты затгар тамшысьпща жинакдалып гана к,оймай, оларды сулы ортада устап жопе оларды дисперсшшай алады.

Зсрттслт отыргап ЯИос1о1оги1а штамдаръшыц 3% шик1 мунайды колдаиуы 6 суреггс кореегшген. Бул суреттеп корт отыргааымыздай, мупай крсылган минсралды крректнс ортада ос!рШ1х;11 штамдардыц 3 тоулисген сод-ак, мунайды колдапганын байкдймыз. Бул кезде ЯЬо(1оЮги1а ¡р. 18СЛ мунайды баскд штамдарга Караганда жаксы пайдаланады - 45,5±2,1. 21 тоулнсте сц жогары мунайды колданган Ккос!о1оги1а зр. 18СЛ мен 21МГ-78,1+2,3 жопе 77,3+2,4. Ец аз мунайды крлданатын Шго(Шоги1а вр. 15МГ 3 тоулнсте 36,3%, ал 21 тоулште 61,2% гана колдапады.

Мо<1о1оги1а яр. 15МГ, 21МГ, 18СА культураларьишц 3% мунайды колдаиуы.

Абнисса ос1 - тоулштер.

Ордината ос1 - % бойынша мунайдыц крлданылуы.

Бел) ¡лену]: \-Rhodotorula зр. 18СА; 2-Я/юс1о!оги/а \р. 21МГ;

3- Нко(1а(оги1а ¡¡р. 15МГ.

6 сурег

Мунай биодеградациясы дорежее! мен биомассасыпыц осуш салыстыра келе, осы ск! шама аралыгыпда озара байлапые бар екс1Йн атап отугс болады. Мысалы, Мюйо1оги1а зр. 18СА б1рач молшерде биомассасы кобейедй бул мунайды колдануыныц да ец жогары корссткпшмсп сойксс келедк Шойоитйа хр. 18СА жопе

21МГ культураларында биомассасыныц сд жогары корссткшн 7 тоулктс болса, Ркойо1ош1а $р. 15МГ 14 тоулисгс болады. Бул штампы ц биомассасыныц баяу осу!, мунайды кдлдану кдбйгстнгс сойксс кслс;и (7 сурст) .

3 % мупай крсылган кррекпк орталарда Шюс1<Ноги1а яр. 15МГ, 21МГ, 18СЛ культураларыньщ биомассасыныц жипалуы

Абцисса ос! - тоушк бойышна, осу уакыты. Ордината (хп - клетка биомассасы.

Белпленук 1 - 11кос1о1оги1а хр. 15 МГ; 2 - Шгоёо1оги1а хр. 18 СА; 3 - Шю(1о(оги1а хр. 21 МГ.

7сурет

Ашыткы-сацыраукулак, культураларын салыстырмалы турде 2% глюкоза крсылган В-Д кррекпк ортасында жонс глюкозапыц орнына, 2% мупай крсылган кррекпк орталарда оаршдк (8 сурст). Зсрттеу нотижелершен Шойо1оги1а ир. 21МГ жопе 18СА культур;1ларьпшц алгапщы тоушктердс глюкоза крешнан кррекпк: ортада жак,сы, ал, калган тоулжтердс глюкоза мсп мупай крсылган крекпк орталада б1ркальгаты осетшш коругс болады. КкойоитЛа хр. 18СА Караганда ЯИос1о1оги1а хр. 21МГ жонс 15МГ кульгураларыныц пршшккс тоз1мд1 клеткалары 3 тоулж пен 7 тоул(к арасьнвда 61'раз азаяды. Ал, 7-нп тоулпстси бастан, 21 -ид тоугпк аралыгыпда пршипккс тоз1мд! клеткалар саныныц азаюын барлык, клегкалардан коругс болады. Дсгенмспсн, барлик. кульчураларда да клеткалардыц пршипкке то:имдипп узак, уак.ыт сакталады. Мунайы бар кррекпк ортада сц узак, стационарны фаза Шо(1оЫ)ги1а хр. 18СА культурасыпан ацгарылады. Мупай жонс мупай ошмдершщ дсструкциясы кррекпк ортапыц рИ-п

Муиай жоне глюкоза крсылган кррсктж орталарда Икос1(Поги1а яр. 18СА, 15МГ, 21МГ культураларыиыд осу дииамикасы

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21

ЛОцисеа <>а - -тоу/пк бойынша, осу уак,ыты.

Ордината оа -пршипккс тоз1мд1 клсткалардыц сапы. ЬелплепуЬ 1-глкшш; 2 мунай;

томспдетстш оргаликалык; кышкыддардыц тузиотмеп к,оса журсд1. Зсрттсу нотижслершен, пггамдарды оару процесшде корсюпк орта рН б1ртн1деп томендсйтшш байкдуга болады. Мупайы бар к,орсктж орта рН кдркьшды томсндейтш Шо(1ок)ги!а яр. 18СЛ жонс 21МГ культураларьшан ацгарамыз. Ьарлнк, кульгураларда рН 5,5-кс дсйш томспдейдо. Бул осы штамдардмц метоболизмшщ белсендЫгш долелдсйдо. Ал, ШюсШоги1а яр. 15М1' культурасы бар кррскпк орта рН онша озгере крймайды.

Солымсп, зсрттслген ШюйоЮгиЫ 18СА лр.,15МГ 1МГ' .чр. болшекгсу белссндшгшщ жогарылыгьгаен, гидрофобтылик, кдсисттсршсп жонс прнплшке тоз1мщшпмен срскшелспдь Сондык^ан бул штамдар, мунаймен ластанган окожуйсш тазарту ушш к.олдаиылатын биологиялык; препараттардыц курамы рсппде усынылуы мумкш.

К, О Р ы т ы н д ы

1. Ор турл! молшсрде мунаймен ластанган топырак;гагы гетерогрофты микрооргапизмдер саны аныкхалды. Мунаймен кэтгы ластанган топырак, улгшернще спора тузуинлердщ саны коп, ал, олиготрофты микрооргапизмдер саны аз сксш белгон болды.

2. Мунаймен ластанган топыракуан тнсслсй егу о/на аркылы болп1111 алыпгап 21 жопе жинакгаушы-бсй1мдсу од1С1 аркылы 58 изолят, жогары коодептрациялы шии муиайда осу кдб1лспмен ерскшелсши.

3.Жинактаумы-бей1мдеу од к! аркылы болиип алыпгап культуралардыц ипшде, 19 штамныц 3% Кумкол муиайы жонс 5% 'Гсщз муиайы крсылган коректгк орталарда осе алатыпы аньидалды.

4. Дизель отьшы, бензин, мотор майы жопе нигрол крсылган крректк орталарда осегш 3 мунай тотыкгырушы ашытк.ы-сацырау кулак, нггамдары ¡рЬстелш альшды.

5.Муиай тотыкхырушы ашъггкы-сацыраукулак, штамдармпыц, болшсктсуии заттар тузу1 мсп клетка кабыгыпыц гидрофобтылыгыныц жонс мунайды пайдалапуы арасында озара байлапые бар сксндгп аныкхалды.

6.Болшш алынган 3 ашыткы-сацыраукулак кульгуралары КЫ)йои)ги1а туысына жаткдзылды. Олардыц ¡шшдс Шо<1о1оги1а яр. 18СА сиптстикалык, кореклж ортада 3% мунайды 14 тоулж шшще 76,3.!2,3% -га дсйш пайдаланатындыгы апык,талды.

Диссертация такдоыбы бойынша жарялаиган жумыстар тсти

1. Ксспбасва ГЛ., Мукдшева Т.Д. Парафиш коп мупайда осстш микрооргапизмдср // Вестник КазГУ, сср. биологическая. -1998.-№5- С.93-98.

2.Нсеибасиа Г.А., Фаломеева О.В., Мукашеш Т.Д., Шигаева М.Х. Скрининг активных штаммов дрожжей деструкторов-углеводородов для очистки нефтсзагрязценных почв. //Труды мсждунородиого симпозиума, посвященного 100-лстию со дга рождения К.И.Сатпаева. часть 1, ИИА Айкос, Алматы. 1999.-С. 278-280.

3.Бсспбасва Г.А., Шыгаева М.Х., Мукдшсва Т.Д., Фаломеева О.В. Ком1рсутспн тотыкргырушы ашыткылардыц осуше азотпен фосфордыц оссрг //Материалы международной научной конференции. "Проблема вузовской и прикладной науки в Республике Казахстан" (к 100-летшо со дня рождения К.И.Сатпаева) 2 часть, Астана. 1999.- С. 238-241.

4.Г.Л.Есспбаева., Р.К. Сыдыкбскова., Р. Д.Бсржгнова., Т.Д.Мукашсна., М.Х.Шигаева. Изучение нсфтеокисляющих дрожжей, выделенных из нефтсзагрязценных почв Агырауской обласги. //Биотехнология: теория и пракгика-2000. - №3-4 (14) С. 162-163.

5.Г.Г'сеибаева., Т.Мукдшева., М.Шыгаеиа. Эр турл! муиаймен ластаиган топыракгап болшш алынгап гетсротрофты микроорганизмдер саны жэне оларды 1рктеу. //1здсшс. Жаратылыстану гылымдары сериясы,- 2000,- №б -Б.56 -60.

РЕЗЮМЕ

Есспбасва Гулзада Лмангелвдисвиа

Выделение и изучение дрожжей, адаптированных к высоким концентрациям сырой нефти.

Определена численность гетеротрофных микроорганизмов, в почвах с различной степенью загрязнения нефтью. Показано, что в почвах с интенсивным загрязнением количество спорообразующих микроорганизмов больше, чем олигофофных микроорганизмов.

Из зафячненной нефтью почвы прямым методом выделено 21 и накопительно-адаптационным методом 58 изолятои, способных расти tía средах с высоким содержанием нефти.

Накопительно-адаптационным методом выделено 19 штаммов способных расти на средах, содержащих 3% Кумкольской и 5% Тенгизской нефти.

Отобрано 3 штамма дрожжей, способных использовать сырую нефть, дизельные топливо, бензин, моторное масло и нигрол.

Образование эмульгирующих веществ и высокие показатели гидрофобности клеточной поверхности отобранных нефтеокисляющих штаммов дрожжей коррелируют с потреблением нефти.

Выделенные культуры дрожжей отнесены к роду Rhodotorula. Из них Rhodotorula sp. 18СА утилизируют нефть 76,3±2,3% за 14 суток культивирования.

SUMMARY Escnbaeva Gulzada Amangcldievna

Sclcction and study of the yeast adapted to the high conscntration of the crude oil.

The number of heterotrophic microorganisms is determined in the soil with different extent of contamination by oil. The amount of sporcforming more, then oligotrophia microorganisms in intensive polluted soil

From oil contaminated soil 21 isolates were isolated by direct method and 58 isolates by accumuiated-adaptive method. These isolates can grow in the soil with high content of oil.

By accumuiated-adaptive method 19 strains were isolated. These strains can grow in the soil containing 3% of Kumkol and 5% of Tcngis oil.

Three chosen strains of yeasts use raw oil, diesel oil, gasoline, petrol oil and nigrol.

formation of emalgated subtances and high indices of cclls surfasc hydrophobicity of oil oxidized yeasts strains correlate with oil (usage) utilization.

Isolated cultures of yeasts belong to the rind of lihodotorula. Rhodatorula sp. 18CA utilize oil 76,3± 2,3% for 14 days of cultivation.