Бесплатный автореферат и диссертация по биологии на тему

Роль полиеновых соединений липидной природы в термоадаптации липидных дрожжей

ВАК РФ 03.00.07, Микробиология

Автореферат диссертации по теме "Роль полиеновых соединений липидной природы в термоадаптации липидных дрожжей"

-Пт

АКАДЭМ1Я НАВУК БЕЛАРУС1 ШСТЩУГ ШРАБШ0П1

Од На правах рукапХсу

УДК

3m

МШИ Леан1д Щмафеев1ч

РОЛЯ П0Л1ЕНАШ ЗЛУЧЭННЯ? Л1П1ДНАЙ ПРИРОДЫ У ТЭРШДАПГАДЫ1 Л1П1ДНЫХ ДРАНД2ЭЙ

Спецыяльнасць 03.00.07 - м!краб1ялогХя

' АУТАРЭ5ЕРАТ дысертапы! на атрыма'нне навуковай ступен1 кандидата б1ялаг!чних нввух i

ijíí

MIHCK 1994

Праца выканана у 1нстытуце мхкрабХялогИ АН Беларуси.. Навуковы к!раун1к: заслужены дзеяч навук! Беларуси, доктар б1ялаг!чных навук, прафесар Ы.В.Залащка. Аф1цыйныя апанентк: доктар б1ялаг!чных навук, прафесар С.П.Каваленка; доктар б!ялаг1чных навук В.К.Ыатус.

Апан1рувчая арганХзацыя - Навукова-даследчы i праектна-канст-руктарск! медь!ка-б1ятэхналаг1чны 1нстктут (г.Шнск).

Абарона адбудзецца -Ж- ы 1994 г. a f^' гада!»

на пасаджэнн! Спецьдайзаванай рады (К 006,09.01) па прысваеши на-вуковай сг/пена кандидата навук у 1нстытуце ы1краб1ялогИ АкадэмИ навук Беларуci (220I4I г.М1нск, Лкадэыгарадок, вул.ЖодзХнская, 2).

3 дысергацыяй можна аэнаёмлцца у бХблхятзцы 1нстытута MÍKpa-б1ялог11 АН Беларуси.

Аутарэферат разасланы

"Ж," Ж^иМс 1994 г.

Навуковы сакратар Спецыял!заванай рады, кандвдат 61яяаг1чних навук ' v" Н.В.Абразцова

АГУЛЬНАЯ ХАРАКГАРЫСТЫКА ПРАЦЦ

АНТУАДЬНАСЦЬ ТЭМЫ. Абудекэнне ц!кавасц! да л!п!дау як б!ялаг!ч-на актыуных злучэння? розных арган!змау звязана у немалой ступен! з тым фактам, што яны разам з бялкам! з'ц^лявцца галоуньои 1 найбольш змешивьаи кампанентам! бхялагхчных мембран. Склад лхп!дау у значнай ступен! залежыць ад вонкавых варунка^, у Перщую чаргу, ад тэмпературы акаляючага асяроддзя. Шматл!к!я здабьти доследу, атрыманыя як пры вывучэнн! мембран экзатэрмных арганхзмау, як!я на-сяляюць экалагхчныя н!ш з розным! тэмпературным! варункам!, так I у доследах па аюимацы! гэтых арган!змау да адносна.неспрыяльных тэмператур сведчаць аб тым, што кампенсацыя заплыву тэмпературы 1с-тотна не закранае адноснае утрыманне асобных фракций мембранных лх-п!дау, але у значнай ступен! адбхваецца-на хх тлустак!слотным скла-дзе (Крепе, 1981).' -

Важным! кампанентам! дравджавых л!п!дау з'яуляюцца полХенавыя ■ элучэнн!, як!я валодаюць внеокай б!ялаг!чнай актыунасцю - гэта тматненасычаныя тлустыя кхслоты (ШНТК), с!нтэзуемыя пэуным1 в!дам! дражджзй, ! карац!но!ды, здольнасць да с!нтэзу як!х мвюць толчй некаторыя дровджы (п!гментаваныя). Абодва тылы полхенавых-злучэнняу цесна звязаны з б1ялаг!чным! мембранам!. Шэрагам даследчыкау-атры-маны дадзеныя, што акрамя фосфалхпхда^, як!я складаюць асноуную ча-стку мембранных л!п!дау, у адаптацы! дражджэй да.высокХх х н!зк!х тэмператур могуць удзельшчаць I нейтральная л!п!ды (Белов и др., 1987; Ефременко, 1991). Аднак характер колькаенкх тэрмаадаптацыйных змен ШНТК гэтых дзвюх груп л1п!дау выразна прадзманстраваны тольк! у цаеледаваннях з некаторым! грыбам! ( ЦагИп е1 аЬ, 1961; . Фео-филова и др., 1986). У той жа час вхдавочны дэф!цыт аналаг!чных да-следаваннку, выкананых на дражджавых аб'ектах 1, у прыватнасц!, на л1п1дных дражджах.

Для вывучэння рол! пол!енавых лхпхдных злучэнняу У тэрмаадап-тацы! л!гйдных дражджэй найбольш зручнай мадэллю з'яуляюцца тэрма-талерантныя штамы, як!я могуць раецх у шырок1м абсягу тэмператур з нязменнай хуткасцю. Тэрматалерантныя дрожджы з высокай л!п!даутва-ральнай актыунасцю могуць стаць таксама найбольш перспектыуиш! прадуцэнтам! л!п!дау, таму што яны мапць шэраг тэхналагхчных пера-ваг у параунати з мезаф!льнкм! дражджам!.

У адаптацы! м!краа рган!змау да павышаных тэмператур, акрамя зндагенных л!п!дау, гэтак званых"малекул адаптацы!", .пэуную ролю адыгрываюць таксама экзагенныя злучэнн! л!п!днай прыроды (Логино-- ва и др., 1962; Позмогова, 1983). Аднак значэнне экэагенных ШНТК

у гэтым працэсе вывучана нельм! недвстаткова.

ЫэтаЙ гэгай працч было вывучэнне рол! эндагенных (карац!но!ды, ¡¡¡НТКфосфа- 1 нейтральных л!п!дау 1 экзагеннага (дыенавая л!нолевая я1слата ) лол!внавых члучэнняу лхпХднаЯ прыроды у тэрмвадаптацы! лх> п!дных дражджэй.

У адпаведнасц! з пасгауленай мэтай у працы зырашал!ск насгупны; асно^тыя задачи:

- ажыццявхць адбор сярод нанава вьглучаных ! калекцыйных штаыау дражджэй па прыкметах тэрматрываласа!, л1п1даутваральнай актыунасц! 1 утрыманн! ШНТКу.хх лхпДдах;

- даследаваць пареметры росту I лхп!даутварэння адабраных дражджэй пры розных тэмлературах з мэтай магчымага выэначэння сярод !х тэрматалеранта^; '

- даследаваць характер прыстасавальных зыен пол!енавых злучэн-няу л!п!днай природы у адабраных дражджэй пры культывавати У розных тэмпературных варунках;

- даследаваць уплыу экзагеннай лхнолевай к!слаты на рост, л1-пхдаЗгтваральную актыунасць I тлустакхслотны склад л!п!да^ тэрмата-лерантных дражджэй пры павышанай тэмпературы (39°С}.

КА БУКОВАЯ НАВ13НА ПРАЦЫ. Упершыню сярод л!п!дных дравджэй выявлены тэрматалерантныя штаыы, як!я, да таго ж, валодаюць павышаним утрыманнем ШНТК. Ажывдёулена даследаванне лхп!даутваральнай актыунасц!. ! тлустакхслотнага складу агульных л!п!дау псххратрофных ! тэрматрывалых штамау дравджэй у пара^нальньш аспекце. Вывучаны характер колькасных.змен пол!енавых злучэнняу л!пхднай прыроды у тзрматалерантрых ! тэрмарэзхстэнтных мезаф!льких л!п!дных дражджэй у залежнасц! ад тэмпературы культывавання. Упериыню прадэманстрава-на, што тэрмаадаптацыйныя змены як узроунк ненасычанасц!, так 1 утрымачня !ШТН у фосфа->! нейтральных лхп!дах драждкэй могуць мець супрацьлеглую накхраванасць. Даследаваны магчымьгя механизмы уплыву экзагеннай лхнолевай ю'слаты на параметры росту I лх.п!даутварэння тэрматалерантных л1п!дных дражджэй у варунках высокай тэмпературы. Атрыманы новыя дадзеныя аб рол! полханавых злучэнняу л!п!днай прыроды у тэрмаадаптацы! дражджэй.

На абарону выносяцца наступныя асноуныя палажэнн! дысертацый-най працы:

- тэрматалврайцыя дравджэй у значнай ступён! абумоулена 1х здольнасцю у варунках павышаных тэмператур, прынамс!, не знхжаць узровень бхясштэзу фосфалхпхдау пры адначасовым павышэннх утрыман-

ня ШНТК у 1х складзе;

- характер змен тлустакхслотнага складу як фосфа-, гэтак I нейтральных лхпхдау дразджэй пры культываванн! ^ адносна неспрыяльиых тэмпературнкх варунках шмат у чш вызначаецца таксанам!чнай прына-лежнасцю доследных штамау;

- змены утрымання ШНТК 1 умо^най ненасычанасц! тлустых к!слот (УНТК) фосфа- 1 нейтральных л!пхдау пры адаптацых да тэмпературы акалягочага асяроддзя у шэрагу доследных штамау дражджзй маюць суп-рацьлеглуп нак!раванасць, што дазваляе выказаць меркаванне аб маг-чымасц! тэрмаадаптацыйных змен тлустакхслотнага складу- мембранных лхпхдау дражджзй шляхам абмену тлустымх к!слотам! памХж фосфа- I нейтральным! лхйхдамх;

- галоуным механхзмам гомеафазавай адаптацых тэрматалерантных дражджзй варта лХчыць змену суаднос!и каротка- 1 доугаланцуговых тлустых кхслот мембранных Лхп1да$;

- выразная карэляцыя пам!ж .прыналежнасцп драаджэй да розных

у дачыненн! да тэмпературы труп (псххрафхла^, меэафхлау або -эрма-талеранта^) 1 утрьманнсм ШНТК у !х складзе адсутнхчае;

- для"некаторых вхдау драждаэй характэрным з'яуляецца наяу-насць назшроставай залежнасцх пам!ж узроунем ненасычанасц! хх фос-фал!п1дзу 1 тэмпературай акаляючага асяроддзя;

- уплыу экзагеннай лхнолевай кхслаты на рост дражджзй пры па-выгаанай тэмпературы залежыць ад здольнасц! бхясхнтэтычных с!стэм 1х клетак забяспечваць павьшганую у гэтых варунках патрэбу у ШНТК.

ПРДКТЫЧНАЕ ЗНАЧЭННЕ ПРАЦЫ. У вынхку ажыццё^ленага адбору вы-значань? тэрматалерантдая дрожджы з выеокай лхпхда^тваральнай ак-тцунасцю, лхпхды якхх утрымлхвавць значныя колькасц! ШНТК. Гзтыя дрожджы могуць стаць у перспективе каштоуным! прамысловымх праду-цэнтамх лхпХдау, у тым л1ку л!п!дау, узбагачоных карац!но1дам1. Прапанаваны стара г новых крьгтэрыяу тэрматалеранцыГ лхпхдных дражджзй.

Вынхк! даследаванняУ па уплыву тэмпературы культывавання на тлустакхслотны склад фосфа- х нейтральных л!пхдау дражджзй могуць знайсцх выкарыстанне У бхятзхналогП атрымання лхпхдау з дапамогай мхкраарганхзмау.

Апрабацыя працы. Матэрнялы дысертацы! былх рэпрэзентаваны на III Усесаюзным семХнары "Актуальныя кхрунк! ^ тэхналог!! атрымання антыбХётыкау х хндах бхялагхчна актыуных злучэнняу мхкробнага па-ходжання" (Сдепнагорск, Казахстан, 1991). Асноуныя палажэнн! дысер-

- - G - .

тацыйнай працы выкладзены: на пашыранай нарадэе супрацоун£кау ла-бараторьг! ф1з1ялог11 «¿краарганхзма^ Хнстытута «ХкрабХялогХХ АН БеларусХ Д на пасяджзннХ Навуковлй рады 1нстытута мхкрабХялогП АН Беларуси. Тэр«ш:алагХчнзя частка дыеертацыХ была рэпрэзентава-на на ПераиЙ нацыянальнай канферэнцых "Праблемы беларускай навуковайтзрмХналог!X" (МХнск, 1994).

ПублХкацыХ. Па матэрыялах дыгертада! апублХкавана 5 артыкулау.

Структура I аб'ём дыеертацыХ. Дысертацыя складаецца з уводзХн, стану пытання, экспершентальнай часткХ (5 гляу), заключэння, вы-еноу, cnicy лХтаратуры (224 наймення) i 2 дадатка^. Работа выкла-дзена на 170 старонках ла:ганап1снэга тзксту, змяшчае 24 ыалпнкХ i 19 таблХц.

ЭКСПЕРИМЕНТА ЛЬНА-Я ЧАСТКА АБ'ЕКТЫ I ЫЕТАДЫ ДАСЛШАВАННЯУ

У прагмы выкарыстана 95 калекцыйных штамау дрэжджэй тых родау, рэпрезентанты якХх ма падставе лХтаратурных дадзеных (Залаико, 1971; Ratledge. 1982, 1984) схХльныя да павьяшнага лХлХдаутварэн-• ня. 28 штамау драпдхэй был! атрыманы з калекцыХ культур 1нстытута м!крэб!ялог£Х АН Бе/.арусХ, 67 штамау - з Усесавзнай калекцых мХкра-арганХэмяу пры Хнстытуце OikxImII ! (КзХялогХХ м!краарган!зма^ АН СССР. Сярйд гэтых штамау дразджэй - непХгментаиакь'я (p.p. Candida. Debaryasyces, Endoeycopsts, Hanjenula. Lipooyces, 7rlchospoion, Trlgonopsla. Illllopsls ), пХгментаваныя (p.p. fthodosporldlum. Rhadotorula, Sporobolotayces )» слабапХгментавания (p. Cryptococ-•cua ). Акраыя таго, на этапе адбору было выкарыстана 16 Хзалятау драясдтсэй, вылучаных з тзрыторы! Мшскай кандытарскай.фабрыкХ "Ка-чунаркв", Г 5 Хзалятау, вылучаных з тзриторы! МХнскага пХузавода "Беларусь". • 4

На усХх этапах даследавання выкарыстоувал! лХмХтаванае па азо-це CS:С=1:70) пажыуное асяроадзе ( Evans. Ratledge. 1983), склад якога мадыфХкавауся У эайежнасцХ ад мзты канкрэтнага эксперимента. Вывучэнне адносХи дражджэй да тэмпературы ажыццяулял! на агарызава-ным пажыуным асяроддзХ пры 5, 27 I 37°С. Дрожджы, якХя раслХ пры 37°С, правярадХ на здольнасць да росту пры 40°С. Для даследавання лХп!даутваральнаЙ актыунасц! ! тлустазаслотнага складу агульных лХ-шдау дрожджы.вырошчвал! у колбах на качалцы (170 аб/хв.).

Асноуны працэс хультывавання ажьвдяулялХ глкбХнным спосаба« у кан1чных..аэруёмых фермянцёрах пры тэмпературах 15, 27 X 37°С. Працэсы культывавання спыняла у пачатку стацыянарнай-фазк росту

дражджэй.

ДьмамХку росту дражджэй даследавалХ гурбХдыметрычным метадам 1 падлХхам клетак у камеры Гараева.

Канцэнтрацыю бхямасы у пажыуным асяродцзХ X утрыманне лХпХдау у бХямасе вызначалХ гравХметрычным метадам.

ЛхпХды экстрагавалХ з вхльготнай бХямасы па мадыфХкаванай мето-дьщы Крыстафэрсэна (Андреевская, Залашко, 1979). Тлустыя к .¡слоты ана-лХзавалХ У выглядзе метылавых эф!рау метадам газа-вадкаснай храмата-графХХ. на храматографе "Хром-5" (ЧССР).з Хнтзгратарам С1-100. 1дэн-тыфхкацио метылавых эфхрау тлустых к!слот ажыццяулялХ 'на часе утрым-лхвання з выкарысганнем метчыкау (Кэйтс, 1975).

Раздзяленне агульных лхплдау на фосфа- I нейтральная лХпХды ра-б!лХ шляхам асаджэння фосфадХпхдау халодным ацэтонам (Кзйтс, 1975). .Чысцхню раздзялення на фосфа- 1 нейтральный лхпхды кантралявалх з дапамогай танкаслойнай храматаграфХХ на пласцхнках Б11и Г о 1 . Пробы фосфа- 1 нейтральных лХпХдау дражджэй разганялХ у схстэме г'ексан-этылавы эфхр-воцатная кхслата (70:30:1).

Эксперимент па уплыву экзагеннай лхнолевай кХслаты йа рост тэр-маталерантных дражджэй праводзХл! при 39°С у двух рэжымах айрацых -максхмальным (насычэнне асяроддзя кХслародам складала 75-95%) 1 мх-нхмальнда (насычэнне асяроддзя кХслародам - да 10%). ЛХнолевая к!с-лата дадавалася у пажыуное асяроддзе у комплексе э твхнам 80 да ка-нцэнтрацыХ 200 мг/л. Насычэнне асяроддзя кхслародам вызначалх кХсла-родамерам №5221 з кХслародным датчикам №5972 ("МЕРА-ЗДЪВРО", Полыпча).

Вызначэнне, агульнага азоту у пажыуных асяроддзях ажыццяулял1 паводле ПХневХч (Петербургский, 1968), глюкозы - паводле ( ИШег. 1959).

Умоунуга ненасычанасць тлустых кхслот (УНТК)1лХпхдау вылХчвалХ згодна з формулай: УНТК=1,0(% монаенавых тлустых хХслот)+2,0(Й ды-енавых тлустых кХслот)+3,0(% трыенавых тлустых к!слот) (Султанович и др., 1988).

ШН1К1 ДАСЛЕДАВАННЯУ I IX АБМЕРКАВАННЕ

,Пошук гзрматрывалых лХпХдных дражджэй. На першым этапе дасле-даванняУ з тэрыторыХ МХнскай кандытарскай фабрыкХ "Кг-'унарка" I Шнскага п1узавода "Беларусь" былХ вылучаны тэрматрывалыя дрождаы (якХя растуць пры 37°С). Аднак нхводзхн з выдучаных Хзалятау дражджэй не аказауся сапраудным лхпХда^тваральнхкам, што сведчыць аб рэдкай распаусюджанасцх тэрматалерангных лХпХдных дражджэй.

Адначасоза даследавал! эдольнасць калекцчйных штаыау дражджэй розных с!стэматычных труп да росту пры 5, 27 1 37°С (твбл.1). Абса-лвтная больяасць штаиау дражджэй (92) вырастала лры 27°С. 52 штаны дражджэй расл! пры 5°С. 19»штаыау дражджэй, як¿я раслх пры 37°С х был! вклучаны у трупу тэркатрызалых, даследавал! на эдольнасць да росту пры 40°С. 3 гэтага л!ку итамау тольк! 2 вырастал! пры 40°С. 3 штамы дражджэй, як!я расл! пры 6°С, аказал!ся няздольнкм! да росту пры больш высслих тэнпературах.

' Табл!ца I

Эдольнасць дражджэй розных труп да росту пры тэмпературах 5,27, 37 I 40°С

Групы дражджэй \ Л!к ¿ штамау SJIxK шт ! 5 ама\?,як!я ' 27 ! растуць 37 i пда,0С- 40

I. Heniгнснтаваныя 42 16 40 II 2

2. ГПгыентаваныя 42 27 41 7 -

3. Слабап1гментаванкя II 9 II I -

УСЯГО: 95 52 92 19 2

Ажыццёуленз даследаванне тлустак!слотнага складу л!п!дау тэрма-трывалых i г.с!хрЬтрофных (cíhohím факультатыуных пг1храф!лау) драж-джэй з ыэтай одбору для далейш.:х даследаванкяу штамау а павкшаным утрыманнем ШН7К (табл.2). Асноунай ШНТК лхпхдау доследных дра-аджэй з'яуляецца" л!нолевая кхслата (18:2). Найвьжэйшае утрьманне гэтай кхслаты назхраецца у дражджэй Rhodotorula lactosa 3K'J K-I2S4 , адна} хэтыя дроадяы было1вырашана не выкарыстоуваць у далейшай працы з прычыны невысоких паказчыкау выхаду б!ямасы i утркмання у ёй лшх-дау. Большую цхкавасць з ул!кам параметрзу, па як!х праводзхуся адбор у гэтай трупе дражджэй(утрыманне ШНТК у агульных лхпГдах, л!п!даутваральная актыунасць >! выхад б!кмасы), выклхкал!: з пхгмен-таваных дражджэй - Rbodosporldluia toruloldes BKU Y-334 , з неп!г- . ментаваных - Trlchosporon cutaneua BKU "(-803 i Candida hualccls 100. Было вырашана выкарыстоуваць у далейшых даследаваннях I дрожджы CRIPTOCOCCUS ШШТП BKU I-I6Z8 , як!я залодаюць рэдкай здольна-сцю да росту у шырокхм абсягу тэмперятур (Ь - 37°С).

Параунальны анал!з тлустак!слотнага складу л!пхдау тэрматры-валых i пс!хратрофных дражджэй, вырашчаных у падобных температурных вврунках, паказау, што л!п!ды пс!хратрофных дражджэй адрознхваюцца ад л!п!дау тэрматрнвалых (экрамя E^lactosa ) большей ненаснчанасцю. Аднак значна болыцув частку гзтай ненасычанасц! стварае монаенавая

Tafijiiua 2

YTpKMaHHe acHoymix Tjiycrwx kIcjiot Jilnl^ay TapwaTpuBajinx I nclx-paTpofiHux ftpasflKaSl, BHpanmaHHx y nafloSHHx rsMnepatypHUx Bapyracax (27 ; 24°C aflnaBe^Ha)

oltamh flpasflmsii ¡ElflMaca jJIiniaMj tjiyctuh kicjiotm, % ___! r/ji I % !I6:0 !IG:I !I8:I !I8:2

TopMaTpHBaBHsi

Candida Matcola 100 16,00 46,4 37,41 0,05 59,39 1,45

C.< lipolytics BKS.Y-57 8,79 16,1 34,23 CJI. 57,89 3,86

Cryptococcus laurenttl BKU Y-I628 9,70 20,1 35,71 15,94 43,98 0,30

Rhsdosporldlun dlobovatua BKU I-I572 7,04 • 46,6 40,94 0,15 54¿44 2,77

Rjtoruloldes BKH Y-333 " 8,24 47,4 43,20 0,98 39,11 13,66

fUtoruloldes BKU Y-334 11,40 54,5 42,18 0,33 45,05 9,75

Sjtoruloldes BKU Y-I657 11,70 17,0 42,07 0,"39 53,78 2,54

Rhodotorula gracilis 813/5 13,15 23,4 63,00 0,06 36^00 0,48

R-lactosa BKli Y-I264 4,98 18,4 23,16 0,13 50,02 26,45

Rjsucllaglnosa BKU Y-83 12,35 .9,2 48,40 0,08 45,25 4,91

Trlchospsron cutaneun 80 7,44 18,5 58,91 3,11 34,92 0,39

Tjcutaneua BK'J Y-I8I 8,53 14,5 39,33 2,2P. 52,58 3,17

Tjcutaneua BKli Y-272 14,40 7,6 27,13 1,74 63,28 3,34

Tjcutaneun BKli Y-275 7,93 11,4 32,97 1,59 42,2Q 13,80

Tj cutaneun BKU Y-803 10,38 20,5 46,42 1,04 44,45 5,14.

Tj cutaneun BK'J Y-807 9,17 11,0 32,48 0,46. 57,91 5,18

7jcutaneun BKU Y-820 9,69 9,2 23,27 -19,66 55,63 0,37

Trlgonopsls variabilis BKU Y-826 10,51 20,5 44,06 3,95 49,69 0,52

^variabilis BKU Y-260I ' 7,72 11,1 23,85 13,20 60,09 1,56

ncixpaTpoifiHHH

Rhodotorula aurantlaca BKU Y-33b 9,88 33,1 13,66 0,07 86,18 0,05

Trlchosporon pullulans BKU Y-8I9 10,21 28,3 13,68 ca. 86,17 0,12

T^pullulans BKU Y-I950 9,63 23,2 23,40 0,01 73,87 1,96

алеХнззая кХслата, утрыманне ж л!нолегай кХслаты нават нХжэй, чым у шэрага тэрматрызалых атамау,- .

. АналХзуючы дадзеныя табл.2, можна зрабХць выснову, ато тдуста-кХсдотны склад агульных лХлХдау дражджэй можа мець тодькХ абмежава-нае выкарыстанне £ таксанам!чкых мэтах, таму ато адрозненнх ва утры-ыаннХ асобных тлустых к!слот памХж стамалй аднаго эХцу дражджэй мо-' гуць быць больш выраэнкмХ, чкм паыхж дражджамХ розных вхда^, а памхж дравджанх аднаго роду яны могуць быць нават больпым1, чым памхж дра-жджамх розных роцау.

Даследаванне параыетрау росту I л!п1даутварэння тэрматрывалых дражджэй. Был! зызначаны параметры росту 1 лхп£даутварзння чатырох •адабраных штамау дражджэй при розных тэмперэтурах. 3 табл.3 бачна, кто лХчбввыя эначэннХ назначаемых паказчккау у дражджэй !Ь1оги1о1<1ез 1 Т^еи1апеиа пры 27 I 37°С або аднолькавыя, або яны еышэйшыя пры 37°С. У _ СуИивиои^лры 37°С мае болыцуп велХчыня, чкм прк 27°С, аднак пры гэтай тэмпературы значна зн1жавцца астатн!я пзказчык!. У- дражджэй Сг„ 1аитепИ I температура 3?°С адмоуна адбхваецца на ус!хвызначаемых паказчыках. ВынХкХ гэтага эксперименту даэволхлХ аднесцх дрожджы й.Доги1о1<1е5 X Тнси1апеив да тэрматалерантау, а С^Ьив1со 1а * СгЛаигепШ - да тэрмарэзХстснтньгх мезафХлау, а таксама прапакаваць шэраг дадатковых крытэрыяу тэрыаталеранцых лХпХд-ных дражджэй у варунках перыядычнага культывавання: велХчыня ка?:-цэнтрацыХ бХямасы у пачатку стацыянарнай фазы росту, утрыманне агульных лхпхдау у бхямасе, эканамхчны I тлушчавы каэфхцыенты. Лхч-бавыя значэннХ гэтых паказчыкау у тэрматалерантау у адрозненне ад -мезафХлау пры 27-Ч, 37°С бл!зкхя памхж сабой.

Сукупнасць вын!кау ажыццёуленых эксперкментау дазволХла падзя-дхць усе доследныя калекцыйныя штамн дражджэй на наступныя групы у дачыненнХ да тэмпературы культывавання: I) псХхратросЬы; 2) мезаф!-лы, якХя можна падзялщь на З'.падгрупы: а) псХхраталерантныя, б) нетэрмарэзХстэнтния, в) тэрмарэзХстэнтныя; 3) тэрматалеранты.

Уплыу тэмпературы культывавання на утрыманне полХенавых злу-чэнняу лХпХднай прыроды у:дражджэй. Як бачна з табл.4, утрыманне фосфал!п1дау у працэнтах ад агульных л1пхдау ва ус!х доследных шта- • мау дражджэй нязначна залежыць ад тэмпературы культывавання. Аднак выкарыстанне такога паказчыка, як утрыманне фоссЬалХпХдау у працэнтах ад сухой бХямасы. (паказчык А), дазваляе выявХць пэуныя адроз-неннХ. АдрозненнХ япгчэ больш вХдавочныя пры выкарыстаннХ велХчынх, якая характарыэуе утрыманне фосфалХпХдау у працэнтах ад знятлушча-

Таблица 3

Параметры росту 1 лХпХдаутварэння доследнкх драядазй пры розных тзмлературах

Вызначаемыя параметры

Тэмпература культквзсаннк

15°С ! 27°С ! 37°С

Е.» 1оги1 о Гйез

. уЧ , гадз.--1 0,028 0,043 0,043

БХямаса, г/л 7,23 9,23 9,30

ЛХпХды, % 41,7 51,9 '50,7

ЭК, % 21,1 21,2 26,8

ТК, % 8,9 10,7 13,3

'Г; еп^злеиа

/{ , гадз,-1 0,032 0,080 0,093

БХямаса, г/л 5,91 6,55 7,03'

ЛХпхды, % 21,3 33,8- 37,6

ЗК, % 27,2 18,8 29,-6

ТК, % 5,8 6,4 ?»8'

|^1гиз1со1а 0,093 ' 0,121 . .0,160

11,40 12.66 б,е4

45,8 51,0 17,6

34,4 3(5,7 20,2

15,8 15,7 3,6

Сгл 1аигепи 1

0,046 0,С52 0.С31

7,17 8,ез Й,П7

30,9 30,9 25,0

25,3 31,0 20,5

7,8 9,6 Г 9 О

/<, гадз. Б1пмаса, г/л ЛХпХды, % ЭК, %

тк, % •

/Л , гадз. БХямаса, г/л . ЛХпХды, % ЭК, ''%

тк, %

Умоуныя абазначзннХ: /'-- максХмальная адносная ~ут::асиь росту» ЭК - 'з!?анм.шшь! касфХцыент, ТК - тлушчавы пйзфХ^ент,

най сухой бХякасы (паказчык В). Тэрматалзрзнткьй лрсад^ы» У адрозиам-не ад мезафХльных, характарызузоцца Сольп г::зи;-п.?1 падэекнем паказчы-ка В пры 15°С I падобншА (у ЕИ.оп11о14ез ) або чзват боли шсох!» (У Т^си1апеиа ) значзннем В пры 37°С у пзраунаши з 27°С. Абсалэ?-

ТабЛ1ца 4

' Утрьагакке фосфад!п1дау у доследных штакау дражджэй при розных тэмяературах культывавання

_I_ ГТ__'

Т. °С '. Ем, г/л ? АДп, Ч ад Ем ' ФЛп, % ад АЛп А ! В

ВАагиШйез

15 7,23 41,7 9,0 3,75 6,42

27 9,23 51,9 10,3 5,25 10,92

37 9,30 50,7 9,0 4,56 9,26

Т,,си£*пе<ш

15 5,91 21,3 19,04 -- 5,20 6,61

27 ■ 6,55 33,8 19,57 6,62 9,99

37. 7,03 37,6 ■ 19,09 7,18 11,50

— * С^Ьив1со1а

15 11,40 45,8 18,7 . 8,56 15,79

27 12,66 51,0. 19,4 9,89 20,19

37 , 6,84 17,6 18,7 3,29 3,99

л СгЛаигепШ .

15 • 7,17 30,9 13,1 4,02 5,82

27 8,68 . 30,9 13,2 4,08 5,90

37 • 6,27 25,0 13,8 3,45 4,60

Заувагх: Бы - бХямаса, АЛп - агульныя лхпхды, ФЛп - фосфалхгйды; А = Ю0>; В = х 100%, дзе ЗБм - зшгглушчаная б!ямаса.

нае зиачэнне паказчыка В у тэрматалеранткьгх дражджэй пры 37°С вьлтэй, чьи у тэрмарэз!стэнтньлс мезафхлау. У дравджэй Сг^1аигепШ , Чякхя здольны да росту у шырокХм тэмпературньгм абсягу, ваганк! тэмперату-ры аказваюць нкзначны уплыу на велхчыню паказчыка В. Так1м чынам, прасочваецца давол! выразная карэляцыя паьйж уласц!васцо дражджэй расц1 пры адносна неспрыяльных тэмпературах 1 стаб!льнасцга велхчын! В, якая характарызуе здольнасць адз!нк! знятлушчанай дражджавой б!ямасы с!нтэзаваць фосфалХпХды.

Ажьщцёуленыя даследаванн! паказал!, што тэмпература уплывае на тлустакХслотны склад дзввх асноуных труп л!п!дау дравджэй - фосфал!-пхдау I нейтральных лхпГдау. 3 павьшэннем тэмпературы культывавання $ нейтральных лхпХдах дражджэй Р^гогиШйез - наз1раецца тзндэнцыя

) -

да знХжэння адноснага утрымання лХнолевай (18:2) I лХналенавай (18:3) кХслот (табл.5). Адпаведна гэтаму падае X УНТК нейтральных лХпХдау (мал.1). Змены у фосфалХпХдах гэтых дражджэй маюць у пэ^най ступенХ супрацьлеглую накХраванасць - з павьппэкнем тэмпературы культызаван-ця утрыманне ;.Хнолввай 1 лХналенавай кХслот павялХчваецца, узрастае таксама I УНГК фосфадХпХдау. Тэмпература уплывае таксама I на сХнтэз дражцжамХ {Ыоги1ок1ез карацХноХдау (табл.6). Найвышэйшае утрыманне сумы трох асноуных карацХноХдау назХраецца пры нХзкай тэмпературы. У параучаннХ з аптымальнай тэмпературай значна узрастае утрыманне таруларадыну.у меншай ступен! - уз-карацХну. Высокая -тэмпература прыкметна прыгнятзе бХясХнтээ ус!х трох карацХнохдау. Пры параунан-нI табл.5 1 б бачна, што утрыманне карацХноХдау змякяецца у напрам-ку, супрацьлеглым зменам утрымання ШНТК у фосфалХпХдах гэтых драж-джэй. ПаколькХ карацХноХды разам.э фосфалХпХдамХ уваходзяць у склад мембран карацХнсХктэзуючыхмхкраарганХзмау, не выключена, што яны таксама удзельнХчаюць у гомеафазавай адалтацыХ дражджэй, аказваючы уплц? на характер змен утрымання ШНТК у фосфалХпХдах пхгмент^ваных дражджэй у залежнасцХ ад тэмпературыкультывавакня.

У дражджэй Т.,си1апеша высокая 1 нХзкая тэмпературы выклХкаюць павелХчэнне Утрымання лХнолевай кХслаты (табл.5). У фосфалХпХдах гэтых дражджэй утрыманне лХнолевай кХслаты невялХкае I мае тэвдэнцыя да плазжага узрастання з павышэннем тэмпературы. УНТК як фосфа-, гэ-так ! нейтральных лХпХдау узрастае пры адхХленпях тэмпературы у любы бок ад аптымальнай (мал.1).

У нейтральных лХпХдах дражджэй С-^шви^а змены ненасычанасцх адбываюцца, галоуным чвнам, за кошт алеХнавай кХслаты, утрыманне ' якой знХжаеица з павышэннем тэмпературы (табл.7). Супрацьлеглыя змены назХраюцца у фосфалХпХдах - з павышэннем тэмпературы утрыманне алехнавай к!слаты узрастае. Адпаведна зменам утрымання алеХнавай кХслаты змяняецца X УНТК дзвюх груп лХпХдау гэтых дражджэй (мал.2).

У нейтральных лХпхдах СгЛацгепШ утрыманне лХнолевай кХслаты плауна узрастае пры павшзннХ тэмпературы культывавання (табл.7), за кошт чаго узрастае X УНТК нейтральных лХпХдау (мал.2). Змены утрымання гэтай кХслаты у фосфалХпХдах, а таксама УНТК фосфалХпХдау у параунаннХ з нейтральным! лхпХдамХ маюць адваротную накхраванасць.

Тэндэнцыя змен суадносХн тлустых кХслот С^/С^д у фосфалХпХдах усХх чатырох штамау дражджэй у параунаннХ са зменамХ, УНТК фосфалХпХдау маюць супрацьлеглы характер (пар.мал.З з мал.1 X 2). ПавелХ-чэнне ненасычанасцх фосфалХпХдау дражджэй стварае варункХ, якХя

Таблица 5

Утрыманне ненасычаных тлустых кхслог у лхгтхяах тэрматалерантных дрэуджзй прьг розных~тэмперятурах культквавання

Дрожджы | Групы К °С; Тлустыя к1слоты, % ад хх сумы

¡лхпхдау ! ! 16:1 ! 18:2 ' 18:3

15 . 51,45-2,35 11,26*0,65 3,34-0,51

НЛл ; 27 .46,36-2,07 11,69*0,78 2,23-0,43

37 52.18^2.15 7,51-0,52 0,41-0,II

15 23,е1±2,СЬ 2,50-0,30 0,12*0,05

ФЛп 27 31,37±1.87 6,66-0,48 0,80*0,10

' 37 ' 40,78*2,25 9,55*0,51 1,17*0,13

15 54,61-2,69 14,17*1,11 -

КЛп . 27 51112—¡с» 8,42-0,80 -

Т^сиЬапеив 27 64.3е*3.24 12,31-0,71 -

15 45,80-2,57 сл. -

2Лп' 27 37 29,84-2,12 48,02-3,42 0,23-0,05 3,29-0,41 -

Абазначзннх: (-) - тлустая кхслата не знойдзена, сл. - глустая.

к!слзта вызначаецца у следавых колькасцях (мент за 0,027!-)-; Ш1п - -нейтральная л1пхды, фЛп - фосфалхпхды.

Табл1ца 6

Утрыманне карацхнохдау у баямасе драждкэй й.,юги1о1йез у залеж-насцх ад тэмпературы культывавання

Карацхнохды | Утпьаганне катюш но 1.дау, мхг/'г сух хх дра-ед^эй

! . 15°С » 27°С ' !. 37 °С

/>-карац1н 81,9 67,5 23,1

Тарул!н 63,8 63,7 ' 18,9

Таруларадын ,68,7 36,6 п,?ч

СУМА: ... .214,4 168,0 53,7

А-вхтамхнная актыу- -

насць, 1.А./г 69,8. 51,5 17,4

Заувагх: 1 1.А. = 0;'$(К+|£), дэе-К - утрыманне /3-карац1ну (у мкг), ТР - утрыманне таруларадыну (у мкг).

спрыяюць "развадкаванню" бхямембран. Змена суадносхн тлустых кхслот

яКая адбываецца адначасова э павелхчэннем ненасычанасц! фосфалхлхдау х дэманструе узрастанне дол1 доугаланцуговых тлустых кхслот, з'яуляецца механизмам процхдзеяння "развадкаванню" мембран.

ФЛп.

50

0 1-lili' lili-1)11-1111-

123 123 123 123 Ratonil о Ides Tjcutaneun

Мал Л. Умоуная ненасычанасць тлустых kíc.iot (УНТК) нейтральных л1п±дау (НЛп) i фосфалйлхдау (ФЛп) тэрматалерантных дражджзй пры розных температурах: I - 2 - 27°С, 3 - 37°С.

Табл1ца 7

Утрыманне ненасычаных тлустых к!слот у л1п1дах тэрмарзз1стэн-тных меэаф1..ьных дражджэй пры розных тэмпературах культывавання

Дровджы . Групы т,°с | Тлустыя kícjicth, % ад ix сумы

лшхдау 18:1 18:2

1Г 85,53^3,97 .1,04-0,08

НЛп 2'- 75,50^4,25 2,46-0,20

Cjhuaicola 37 70,65¿3,74 I,76±0,II

15 35,59-1,91 0,58±0,08

ФЛп 27 37,20^1,87 0,07^0,03

37 45,07±2,33 сл.

15 52,93±3,18 24,28^1,85

НЛп 27 49,55-3,32 . 28,44^2,50

Cfjlaurentii 37 45,36-2,56 30,56±2Т87

15 47,24-1,91 25,80-1,44

ФЛп 27 50,11-2,00 21,26-1,22

37 51,56±2,25 13,75-1,11

Абазначднн.1: гл.табл.5.

Магчыма, роля г этих двух механ!змау у дракджавой клетиы заключаема ва узаемньм часткова кампенсупчым уплыве, што паашна проц!дзейн1-чаць празмернаму "застыванию" або- "развадкаваншо" tóeiWpaH пры гомеа-фазавай адаптации дражджэй.

УКТК, %

100

о

ФЛп <Ип

I 2

1 2 3 1 2 3 1 2 3 СгЛвигепШ С.Ьив1со1а

1!ал.2. Умоуная ненасычанасць тлустых кХслот (УНТК) нейтральных лхтда^? .(НЛп) х фосфалхпхдау (ФЛп) тзрмэрэзхстэнтных мезафхльных дражджэй пры-розных температурах. Абазначэти - гл.мал Л.

С16/С18

1.5

1,0

0,5 -

0,0

123 123 123123 I II III И

• Ыал.З.-Суаднос1ны тлустых к1слот С^/С^ у фос<Ьал!п1дах драадяэР прьт розных тэмпературах. Абазначэнн! - I - ЕЛоги1о1дез, II - Т^си-Ъапеип. III - СгЛ аигепИ Г, IV - С^Ьив»со1а^

f Такin чынам, у фосфалхлхдах тэрматалерантных дражджэй наз!раец-ца навелхчэнне утрымання ШКТК з павышэннем тэмпературы культываван-ня, а у фосфал1п1дах мезафхлау яно зн1жаецца. Паколькх хнтэнехунасць дыхания дражджэй пры павышэнн! тэмпературы узрастае (Логинова и др., 1965), а ШНТК уваходзяць у склад ферментау дыхалькага ланцугу (Аки- ■ менко, 1989), гэткая рэакцыя дражджэй стварае варунк! для яго нар-мальнага функцыянавання. У той жа час павелАЧэнне ненасычанасц! фос-' фал!п!дау спрыяе "развадкавашш" мембран, г.зн. дзейн!чае у тым жа кхрунгсу* што ! тэмпературны чнннхк. Кампенсацыя павелХчэння ненасычанасц! -фосфалiniflay у гэтых варунках можа ажыцця^ляцца дзякуючы альтэрнатыунаму" механхзму гомеафазавай адаптации дражджэй— павышэн-щ> утрымання доугаланцуговых тлустых кхслот. Звычайна асноуным меха-нхзмам гомеафазавай адаптацы! у дражджэй лхчыцца змена ненасычанасц! мембранных лхтдау, а змена суадносХн каротка- ! доугаланцуговых . тлустых кхслот - дадатковым.С йигзеЦ 1983; Neldlaan. 1987). Аднак для шэрага недражджавых арганхзмау паЦверджана асноуная роля гэтага альтэрнатыунага механхзму ( PatEegtanl. Pisano, 1974; Gunasekaran; Sebei. 1975; Jlndal et-ab, 1983)-Атрыманыя нам! вын1кх дапць падставу маркаваць, што гэты механ1зм гомеафазавай адаптацы! з'яуля-ецца галоуным i у тэрматалерантных дражджэй. ' ■

Змены УНТК ¡1 ШНТК фосфал!п!дау пры тзмпературнай адаптацы! дражджэй у параунани! з аналаг!чным! зменам! нейтральных л!л!дау могуць мець супрацьлеглую нак!раванасць (табл.5,7; мал.1,2). Гэты факт мок-нз растлумачыць зыходэячы з канцэпцы! агульнага пулу тлустых кхслот у дражджавой клетцы. Пры павышэнн! тэмпературы акаляючага асяроддзя мадыфхкацыя тлустак!слотнага складу фосфалхпхдау дражджэй ыожа адбы-вацца за кошт пераразмеркавання ненасычаных тлустых к!слот памхж фосфа- i нейтральным! лхп!дамх. Гзткае пераразмеркаванне ажыццяуля-ецца, вхдавочна, у вынхку абмену тлустымх кхслотамх памхж- фосфа- ! нейтральным! л!п!дам! дражджэй (Белов и др., 1988; Зинченко, 1990; Ефременко, 1991).

Уплыу экзагеннай л!нолевай кхслаты на рост, лхпхдаутваральную акты?насць ! тлустак!слотны склад тэрматалерантных дражджэй пры тэмпературы 39°С. Як вядома з л!таратурных крын!ц, акрамя эндаген-ных л!п!дных злучэнняу, у тэрмаадаптацы! дражджэй пэуную ролю ады-грываюць i экзагенныя злучэьн! лхпхднай прыроды ( Stier, 1949; Sheraan, 1959; Логинова и др., 1962; Позмогова, 1983). Ыожна мер-каваць, што хснуюць два асноуныя -механхзмы сткмулюючага зтлыву эк-загенных лхпхдкых злучэнняу на рост мхкраарганхзмау : I)' ф!з!ка-

и»хяназн, jnti заклэчаецца у ¿йене йхз1ка-х1мхчнш; парапет-рзу пааьунога асяроддзя ^перадусхнт пвЕерхкягв напхну) пад уздзеян-. т" укосХиых дабаэак; 2) бХиххыхчны иеханхзм, яхх дапуичае узаема--дзэяннг комплексу яхпхднае»злучэнне-дэтэргент з клетачнымх структурам!» у выгшгу чаго адбываевда улучэнне вонкавага тлушчавага злучэн-ш? у склад хнтрацэлвлярных лхпхдау дражджэй.

У даследаваннях выкарыстоувалася лшолевая к!слата як асноуная ШНТК' дразджавых лхпхдау. Эксперьшент праводзхлх пры ЗЭ°С у двух рэ-. гллгах. аэрзцы! - ыхнхмальнь» i ыакс1мальным. Выкаристание двух рэжы-изу еэроци! дазваляе высветлхць, якх з двух магчкмых чыннхкау лхмх-тацых росту дражджэй пры паЕышянай тэмпературы з'яуляецца галоуным -копасрзднае Уздэеянне высокай тэмпературы цх магчглы пры гэткм не-дзлоп кхслароду у пажы?нш асяроддзх. Акрамя таго, ажыодяуляемае у зксперыгденце падтрыманне канцэнтряцы! кхслароду на больп-менв ста- -б!льныи узроун! дае.ыагчымасць ■выклвчыць (або, прынамс!, аслабхць) уплыу фхзхка-ххихчнага механхзму i гэгш самым вызначыць ролю бхя-тсхшчнага механхзму стымуляцых росту дражджэй пры павышаных'тэмпе-ратурах. Даследаванне праводзхлх з двума тэрматалерантным! штамам1 драадззй. .

Пераунанкэ велхчын1 выхаду бхшзсы дразджзй H^toruloldes У досдедных х кантрольных варианта;: дез падставу сцвярдкаць, што л!-нолевая кхслата стымулюе рост гэтых дражджэй (табл.8). Што датччыц-ца драаджэй Т.. cutaneun . дык пэуны стымулвзчы уплыу на ix рост, пры-.чыа давол! слабы, лхнолевая кхслата робхць толькх у варунках м!н1-мальнай аэрацьи. Як бачна з таблхцы, утрыманне ?1нолевай кхслаты у лхпхдах абодвух кгамау дражджэй у доследных варыянтах вышэй, чым у кактролыдах, сто сведчкць аб улучэнн1 Еонкавай лхнолевай кд.слаты у склад хнтрацэлюлярных лхпхдау дражджэй.

Тэстература 39°С незалежна ад рэкьг.!у аэрацы! хнгхбуе рост дра-едпэй E.toruloldej у парауй?ннх з 27 або 37°С (пар.табл.2> i 4). Такхн чу нам, рост гэтых, дравдт.эй пры 39°С л!м!туецца непасрэдным уздзеяннем тзмпературнага чыннхка. Для ?., cutaneua тэмпература 39°С не з'яуляецца супрааптыкальнай, таму што гзтыя дрожджы растуць пры дадзэнай тэмпературы у рэкыме максхмальнай аэрацых не горш, чым пры 27 або 37°С. Для гэтых дражджэй галоуным чыннхкам л1мхтацых ix. росту пры 39°С з'яуляецца, вхдавочна, канцзнтрацыя кхслароду у павдунш асяроддзх.

Розную роставую рэакцыз двух штамау. дражджэй на прысутнасць лхнолевай кхслаты у асяроддзх у варунках ыакс1мальнай аэрацых телк-

Таблица 8

Утрыманне асноуных тлустых н1слот у л!тдах тэрматалерантных дражджэй, Еыразчашх пры 39°С

Варыянты |Б1ямаса, 1 Г/л ;Л1п1цы,; Тлустыя к!слоты, % ад IX сумы

1 ^ ! 16:0 ! 18:0 » 18:1 18:2

5Ыоги1о1<1е5

Макс1мальная аэрация

д 4,52 29,1 37,26 10,57 48,16 4,01

К1 2,60 31,7 31,47 10,85 56,98 0,69

К2 - 3,81 19,4 39,66 , 6,60 52,86 0,88

М1н1мальная аэрацыя

Д 3,78 27,6 42,14 12,53 43,97 1,30

К1 2,35 38,4- 36,34 13*50 49,93 0,15

• К2 3,44 22,9 25,96 3,65 70,27 0,12

Т^си1апеии

Макс1мальная аэрацыя

д 8,71 ■ 12,3 12,70 0,24 63,73 23,30

К1 Э,21 II,9 18,76 0.19 69,51 II, 50

К2 6,96 12,5 14,17 0,23 76,71 8,79

М1н1мальнэя аэрацыя

д 1,31 21,8 10,08 0,79 29,89 59,17

К1 1,20 19,2 18,35 0,27 80 ,'97 0,23

К2 0,97 16,0 24,97 0,37 74*29 0,32

Умоуныя збэзначэнн1: Д - доследны варыянт (л1нолевая кхслата+ тв1н 80), К1 - перлы кантрольны варыянт (твхн 80), К2 - другч кан-трольны варыянт (без тлушчавых дабавак).

на растлумачыць тьи, што У дражджзй ?., си1гпеиз павыпэнне^ тэмперату-ры выкл1кае павьппаны сХнтэз ШНТК, што адпавядае патрэбам дразджавой клетк!, Таму у'варунках максХмальиай аэрацы! экзагенная л1нолевая кхслата! не з'яуляецца для 1х жыццёва неабходнай. У варунках мХш,-мальнай аэрацш, калл з пр;:чшы к1слароднага галадання б1яс1нтэз ЩТК у дражджэй затарможаны, экзагенная л!но.тевая к!слага робхць невяй!к1 стымулюоты уплыу -на рост "Ьс^апеиа . У дражджэЙ К.Логи-1о1(1ез пры 39°С адбываеода збядненне пулу ШНТК у параунати з больш н1зк1м1 тэмпературам1 культывавання. У гэтым выпадку экзагенная л1нолевая кхслата робхць стыыулоючы уплыу за кошт кампенсацы! дэфхцыту ШНТК у клетках гэтых дражджэй.

Наяунасць стымулюючага уплыву экзагеннай лхнолевай кхслаты

-гоня рост дражджэй у варунках сгабХлхзаванай канцэнтрацы! к1слароду у пажцуныи асяроддэх, а таксаыа факт улучэння дхнолевай кхслаты у склад Хктрацэлвлярньос лхпхдау дражлдэй сведчкць аб тш, што у гэтын выпад-яу спрацоувае б1яххмхчны мех£н1зм стынуляцых.

В Ы С H О В Ы

I. Вызначана, што сярод дражджэй з высокая л1п1даутваральнай актыунасцр вельмх рэдка' сустракаацца тэрхаталерантныя штат» i, у першую чаргу, штамы, якхя с1нтззупць пззьгсакыя калькасцх ШТК. У вышку адбору» аяыцц»уленага сярод больтв за 100 штамау дражджэй, удаЛося выяв1ць толькх 2 тэрматалерантт-'я шга?-гы з пзвькцаккм утршан-нем ШНТК. Сярод гэтых драздхэй, якхя з'яуляпвда патзнцыяльнымх пра-дуцэнгамх лхпхдау, асабл+вуп цхкавасць -выкл!кавць дрождаы, л1п1ды якхх узбагачония roTKlwi каиггоунимх бхязлучэнням!, як /=-карацхн, та-рулхн i таруларадын.

, 2. УласЩвасць тйрматалеранцых у лхпхдных дражджэй у значнзй ступенх звязэна з ix здольнасцв при павышзти тэмпературы вытлэй ап-тынальнай (да 37°С) не знхжаць, з у некаторых выпадках нават павышаць хуткасць бхясхнтэзу фосфалХпхдау э адначасовым павышэннем утрьыания, ШНТК у XX Складзе. У адрозненне ад мезафхлькнх i тэрматалерантных, пс1хратрофныя л1п*дныя дрожджы характарызавалхся больш высокай сту-пекню ненасычакасц! агульных л1пхдау, галоункм чкнэм, за кошт мона-енавай але1навай кхслаты. У той жа час утрыманне ШНТК у агульных лхпхдах псхХратрофных лхпхдных дражджэй не адрозн!валася ад гэткага у тэрматрывалых дражджэй. Якой-небудзь карэляцых памхж утрыманнем ШНТК у агульных лхпхдах дражджэй i ix роставай рэакцыяй на тэмпера-. туру культываванкд йе знойдзена.

3. У якасцх' крытйрыду тэрматалеранцы! лхпхдных дражджэй у варунках перыядычнага глыбхннага культываваннд, акрамя максхмальнай адноскай хуткасцх росту, ыогущз биць вккарыстаны,такхя паказчыкх, як канцэнтрацыя бхямасы у пачатку стациянарнай фазы росту, утрыман-не агульных л1п!дау, эканамХчны -1 тлушчавы каэфхцыенты, утрыманне фосфалхпХдау у дачыненнх да сухой знятлушчанай бхямасы i утрыманне ШНТК у фосфал!п!дах. У тэрматалерантных дражджэй велхчьгнх гэтых паказчыкау пры 27 i 37°С хстотна не адрознхваюцца або пры 37°С мо-.гуць быць трохх вышэйшыя. У той жа час вырошчванне мезафхльных дравджэй пры 37°С выклхкае рэзкае знхжэнне пералхчаных паказчыкау.

4. Тлустакхслотны склад лхпхдау дражджэй, вырашчаных на па-

жыуным асяроддз! стаб!льнага складу, у большай ступенх вызначаецца спадчьшным1 чынн1кам1, чым тэмпературай акаляючага асяроддзя. Аднак падабенства тлустзкхслотнага склада' агульнкх л!п1дау- дражджэй не дае падставы меркаваць аб !х вхдавай спецыфхцы, што дазваляе казаць аб абмежаванай таксанамхчнай каитоуиасцх вынхкау аналхэу тлустых кхслот' агульных лхпхдау дражджэй.

5. Здолькасць лхпхдных дразджэй да тэмпературнай адаптацы! у значнай ступенх звязана з наяунасцю у !х клетках гэтк!х пол!енавых . злучэнняу^, як ШНТК ! карацхнохды, утрыманне якхх вагаецца у залеж-нзсцх ад тэмпературы культывавання. У той жа час характар зменау утрымання ШНТК як у фосфа-, гэтак ! у нейтральных лхпхдах пры куль-тываванн! дражджэй у разных тзмпературных варунках у большай ступен! звязаны з хх таксанам!чнай прыналежнасцю.

б. Змены утрымання ШНТК у фосфа- ! нейтральных лхпхдах дражджэй, а таксама ступен! ненасычанасц! гэтых'дэвгах труп л!п!дау пры-зменах тэмпературы культывавання могуць мець супрацьлеглую накхрава-насць» Так! характар зменау дазваляе меркаваць, щто у гэтых дпавджэй !снуе механизм пераразмёркавакня клетачнага пулу н^пасычаных тлустых Кхслот памхж дзвюма трупам! лхп1дау. Працэс пераразмеркавання пры гэ-тым не патрабуе змены актыунасцх клетачных дэсатураз.

7. Павелхчэнне ненасычанасЦх фосфалхпхдау тэрматалерантных дражджэй пры тэмпературы 37°С, якое стзарае варунк! для нармальнага функцыякавакня хх дыхальнага ланцугу, перашкадгзе гомеафазавай адап-тацых дражджэй. Адным з механхзмау, янхя спрыязоць дасягненню клетач-ным! мембранамх бхялагхчна актыунага вадкакрышталхчнага стацу у гэтых варунках, з'яуляецца павел!чэнне утрымання доугаланцуговых тлустых к!слот, якое супрацьдзейн!чае "развадкаванню" мембран. У тэрматалерантных драждаэй, у адрозненне ад мзэаф!льных, гэты механхзм адыгрывае галоуную рола у гомеафазавай адаптацы!. У карац!нс!нтззу-ючих дражджэй у гомеафазавай адаптацы!, магчыма, могуць удзе.чьнхчаш 1 карацхнохды.

8. Насуперак канцэпцы! аб адварогнай залежнасц! памхж ненасы-чанасцю мембранных лхшдау экзатэрмных арган!змау х тэмпературай акаляючага асяроддзя паказана магчымасць хснавання наупроставай залежнасцх памхж узроунем ненасычанасц! фосфалхгидау дражджэй ! тэмпературай. Наяунасць гэткай залежнасцх найбольш Еыразна прадэ-манстравана на прыкладзе пхгментавакых дражджэй 1Шойозро11(11иа *.оги1о1<1ез.|

9. Характар уплыву экзагеннаЙ л!нолеваЙ к!слаты на рост драк-

дкэй пры 39°С вызначаецца здольнасцв клетак гзтых дражджэй забяспеч-ваць павышанув у гзтыхварунках латрэбу у '¿НТК за копт эндагеннага Пулу. Стьмулюючы уллцу л!нолевая к!слата зкаэвае толькх тады, калх к лотка, дражджэй не здольны <»амх павьспаць узровекь бхясхнтззу ШНТК пры павшэннх тэипературы.

СП1С ПРАЦ, АПУЕЛ1НАВАНЫХ ПА ТЭМЕ ДНСЕРТА1Ш1:

1. Мхпын Л Д., Грушэнка .'¿.Ы. Тэрмаустойлхвыя штамы лхпагенных дравджэй. // Весцх АН БССР. Сер.б1ял.навук. - 1390, И. - С.55-60.

2. М1шын Л.Ц. Уплыу тэипературк культывавання на рост дражджэй ЙЬо<1озрог1<11цв ^гиШйел ВКЫ 1Г-334 1 колькасць у ¡х карацхнохдау 1 лхпХдау. // Бесцх АН БССР. Сер.бхял.навук. - 1990, .№5. - С.64-67.

3. Шшын Л.Ц., ЗалаЫка М.В. Вывучэнне лараметрау росту 1 тлул-чаутварэння цеплаустойлхвых штамау тлушчавых дражджэй пры розных тэмпературэзо П Весц1-АН Беларус!. Сер.бхял.навук. - 1993, №4. -С.24-28.

• 4. ¡Лшын Л.Ц., Грушэнка М.М., Залашка М.В. Фосфалхпхды, пол!не-насычаныя тлустыя кх.слоты х тэрматалеранткасць лхпхдных дражджэй.. // Весцх АН Беларусх. Сер.бхял.навук. - 1994, И. - С.49-55.

5. Мхоын Л.Ц., Грушэнка К.М. Лхнолевая к1слата як стымулятар росту тэрматалерантных дражджэй. //' Весцх АН Беларусх. Сер.бхял.навук. - 1994, М. - С.

Заказ'. А23. Тира» 100

экземпляров. ИГН АН

г.Ыинск, 1994 г.

дысертацийнай працы Л,Ц.М1шыка "Роля пол!енавых злучэнняу л!-пхдкай прыроды у тэрмаядаатацьй лхпхдных дражджэй".

Ключавыя словы: лрожджы, фосфал!лхды, нейтральный лхпхды, шматненасычаныя тлустыя кхслоты, карацхнохды, тэрмаадаптацыя, тэрматалеранцыя.

Вывучалася роля эндагенных ! экзагенных полхенавых злучэнняу лхпхднай прыроды у тэрмаадаптацы1 лхтдных дражджэй. У вынхку ажыц--цё$ленага сярод больш за 100 штамау дражджэй адбору вылучаны 2 тэр-маталерантныя штамы л1п!дных дражджэй з павышаннм утрымаинем шматне-насычаных тлустых к1слот (ШНТК). Псххратрофныя дрожджы адрознхвалхся ад тэрматрывалых большай ненасычанасцю агульных л!п!дау за кошт больш значнага Утрымання алехнавай кхслаты. Прадэманстравана, што тлустакхслотны склад агульных лхп!дау дражджэй можа мець тольк! аб-межаванае выкарыстанне у таксанамхчных мэтах. Усталявана хснаванне карэляцы! памхж уласцхвасцю тэрматалеранцы! дражджэй х 1х здольнас-цо пры павышэши тэмпературы захоуваць на адносна стаб1льным узроу-нх або нават павышаць узровень бхясхнтэзу фосфал1п1дау з адначасовым павышэнкем утрымання ШНТК у хх складэе. Супрацьлеглая нак!раванасць зменау утрымання ШНТК у фосфа- ! нейтральных лхпхдах, а та&сама уз-ро.^ню ненасычанасц! гэтых труп лхпхдау пры тэмпературнай адаптации , некаторых дражджэй даэволхла выказаць меркаванне аб магчымасцх тэр-маадаптацыйных зменау тлустакхслотнага складу мембранных лхпхдау дражджэй без зменау хх клетачнага пулу шляхам абмену тпустым! ^слотам! пам!ж фосфа- ! нейтральным! л!п!дамх. АтрымаНы ускссныя'доказы таго, што у тэрматалерантных дражджэй, у адрозненне ад мезаф!льных, галоунухз ролю у гомеафазавай адаптацых адыгрывае механхзм, якх за-, ключаецца у змене суадносхнау каротка- ! доугаланцуговых тлустых к!слот мембранных лхпхдау. Паказана магчыкасць 1снавання наупроста-вай залежнасц! пам!ж узроунем ненасычанасцх фосфалхпхдау л!п!дных дражджэй х тэмпературай акаляючага асяроддзя. Выказана меркаванне аб верагодным удзеле карац!но!дау у гомеафазавай адаптацы! п!гмен-таЕаных дражджсй. Уплыу экзагеннай дыенавай л!нолеваЙ к!слаты на рост тэрматалерантных дражджэй пры 39°С вызначауся здольнасцю !х метабалхзадг забяспечваць павышаны у гэтых тзмпературных варунксх узровень патрэбы у ШНТК.

РЕЗгШЕ

диссертационной работы Л-Т. Уизшна "Роль лолиеновых соединений

дипвдной: природы, в термоададтации липкдных дрожжей".

Ключевые слова: дрожжи, фосфолклкды, нейтральные липиды, поли-ненасыщекные жирные кислоты, каротинокды, термоадаптация, термотолерантность.

Изучалась роль эндогенных и экзогенных полиеновкх соединений липидной природы в термоадаптации липвднкх дрожжей. В результате проведенного среди более 100 штаммов дрожжей отбора выявлены 2 термотолерантных штамма липкдных дрожжей с повышенным содержанием полиненасыщенных жирных кислот (ШлК). Лсихротрофные дрожжи отличались от термоустойчивых большей ненасьлценностьв общих лип-/до в за счёт более высокого содержания олеиновой кислоты. Продемонстрировано, что жирнокислотный состав общих липндов дрожжей может иметь только ограниченное применение в таксономических целях. Установлено "существование -корреляции между свойством термотолерантности дрожжей и их способность!) при повышении температуры сохранять на . относительно стабильном уровне или даже повышать уровень биосинтеза фосфолкпадов с одновременным повышением содержания ШЖ,в их составе. Противоположная направленность изменений содержания ТЩК в фосфо- и нейтральных липвдвх, а также уровня ненасыщенности этих групп липцдоб при температурной адаптации некоторых дрожжей позволила высказать предположение о.возможности термоадаптационных изменений жирнокислотного состава мембранных липздов дрожжей без изменений йх клеточного пула путём обмена жирными кислотами между фосфо- и нейтральными липидами. Получены косвенные доказательства того, что у термотолерантных дрожжей, в отличие от мезофильных, главную, роль в* гомеофазовой адаптации играет механизм, который за-• кдючается в изменении соотношения коротко- и длинноцепочечных жирных кислот мембранных липидов. Показана возможность прямой зависимости между уровнем ненасыщенности фосфолипцдов липкдных дрожжей и температурой окружающей среды. Высказано предположение о возможном участии каротиноидов в гомеофазовой адаптации пигментированных дрожжей. Влияние экзогенной диеновой линолевой кислоты на рост, термотолерантных дрожжей при 39°С определялось способность« . их метаболизма обеспечивать повышенную в этих температурных условю потребность в ПНЖК.

RESUME

of the thesis of UT..Mlshyn "The role of polyenoic coapounds

of lipid nature In thersal adaptation of oleaginous yeasts".

Key words: yeasts, phospholipids, neutral lipids, polyunsatu-ated fatty acids, carotenolds. theraal adaptation, thernotolerance^

The role of endogenous and exogenous polyenolc c'oapcunds of ipld nature m theraal adaptation of oleaginous yeasts >as studied^ n the result of screening of sore than 100 yeast strains 1 therao-.oleTant strains of oleaginous yeasts «1th increased contents of ioiyun3aturated fatty acids (PUFA) has been choosed-i Psychrotrophlc easts distinguished from the theraoreslstant ones by sore unsatu-atlon of their total lipids owing to higher contents of oleic acid* t is shown that fatly acid composition of total lipids of yeasts lay have only Halted using in taxonoolc purposes* The correlation ietween the property of thernotolerance of oleaginous yeasts and .heir ability to keep or even to Increase the level of biosynthesis f phospholipids with the simultaneous increasing of contents of UFA in then at Increased temperatures Is foundj The opposite dtrec-.lon of quantitative changes of PUFA In phospho- and neutral lipids ,nd of the level if unsaturation of these lipid groups at teapera-.ure adaptation of several yeasts made possible to suppose that tem-erature adaptation changes of fatty acids of membrane lipids Ithout changes of their cell pool are possible due to the exchange f fatty acids between phospho- and neutral lipids^ The indirect vidences of the aain rcle of the mechanism of houeophaslc adapta-lon that consists in changes of proportion of bjlef and long chain atty acids of membrane lipids In thermotolerant yeasts In contrast .o nesophylls are obtained.! The possibility of direct dependence etseen the level of phospholipid unsaturation of o.leaglnous yeasts .nd environmental temperature Is shown.. It is suggested that caro-.enoids also can take part in hoaeophaslc adaptation of plgaented easts* The Influence of exogenous Unolelc add on the growth of .hermo tolerant yeasts at 39°C has been determined by the ability f their metabolism to provide the increased requlreaents in PUFA ;t these temperature conditions.!