Бесплатный автореферат и диссертация по биологии на тему
Биологические и хозяйственные особенности медоносных пчел (Apis mellifera L.) в Азербайджане
ВАК РФ 03.00.09, Энтомология

Автореферат диссертации по теме "Биологические и хозяйственные особенности медоносных пчел (Apis mellifera L.) в Азербайджане"

АЗЭРБАЛЧАН ЕЛМЛЭР АКАДЕМИJACЫHЫН ЗООЛОКША ИНСТИТУТУ

Зліазмасьі йугугунда

СУЛТАНОВ РАУФ ЛУТВЭЛИ орлу

АЗЭРБАЛЧАНДА БАЛ АРЫСЫНЫН (АРІ8 МЕЫЛРЕЯА Ь.) БИОЛОЖИ ВЭ ТЭСЭРРУФАТ ХУСУСШЛЭТЛЭРИ

03.00.09 — Ентомолокіфт ІШлЯГої"— Хусуси зоотехшфч, Ие]вандарлыг мэЬсулларынын истеїкалйньїн технолокиіасьі

Биолоки]а елмлэрн доктору алимлик Дэрэчэси алиаг учУн тэгдим олунмуш диссертасніанин

АВТОРЕФЕРАТЫ

Бакы — 1995

Иш С. Агамалыоглу адьша Аззрбаічан Кэнд Тэсэрруфаты Академи-Іасьшда іеринз іетирилмишднр.

Елми мэслэЬэтчи:

биолоки]'а елмлгри доктору, профессор А. А. АБДИНБЭЮВА.

Рэсми оппонентлэр:

Азэрба]чац ЕА-нын мухбир узву, биолок^'а елмлэри доктору, профессор С. Р. МЭММЭДОВА,

кэнд тэсэрруфаты елмлэри доктору, профессор К- Б. АРАЛАРОВ, биолоки]а елмлэри доктору Ч. А. ЬИДАЛЭТОВ.

Апарычы тэшкилат: М. Э. Рэсулзадэ адына Бакы Девлэт Универ-

ситети.

. в"

Мудафиэ «? . ЧУ* 1995-чи ил тарихдэ саат -дэ Азэрба]чан ЕА Зоолок^'а Институту нэздиндэ докторлуг узра ихтнсас-лашдырылмыш бирдэфэлик елми шуранын (Б/Д 004.03.01) ичласында кечирилэчэкдир.

Унван: Бакы 370073, 1128-чи кечид, 504 квартал.

Адрес: 370073, г. Баку, проезд 1128, квартал 504..

Диссертаац'а илэ Aзэpбajчaн Елмлэр Академ^'асы Зоолок^'а Институ-тунун китабханасында таныш олмаг олар.

\<к.Щ

Автореферат «у>0 » 1995-чи илдэ кендорплмпшдир.

_ / /

катиби, бнолокиіа елмлэри намизэди У »/(/Ь X. Э. ЭЛШЕВ

Ихтисйслашдырылмыш мми шуранын \ ^ я (

ЛЯЗІ УМУШ ХАРАКТЕРИСТЛКАСЫ

АШАЛЛЖд. Арычылыг халг тзсэрргфатынш вачиб вэ ahawisjJstjüí

саіїзлзриндзн бирадир* Арычылыган ишшзаф елдирилкзслніш зсас мэгсэ-ди KHOfiiuiapa ги^мзтли nahpua вэ ыуалачэви гида мэЬсулу саднлан cían ла, халг TscsppYifaTuHH vyvjiа, тэбабэти арн эзЬэра, ары судг, взрзілу МуМ еэ чичзк тозчуру елз тз"иі!н етузюти ибарзтдир.

Лрычшшкш :шкиза{ етдирилмзсинин эн эЬ.зми^зтла вэ myíiym caha-лэрикдзн Сири кзнд тзсэрруфаты ентомофил биткилзршшн арыларла тоэ-ланмасы, онларкк мзЬсулдарлатшн Зуксзлдилмзсиндзн цЗарз^дяр.

.Реслубликамнэяа арычклкрин Jeu базасы яры аилзлз'рині^|>ргдаринк 400-500 мина гздзр артырмара вэ онлардан сэмзрэли истифад? едилэрез 13 мин тоїідан артыг, js'ira Ьазырда истейсал олунаццан он езккиэ дзфз чох бал мгЬсулу готурмзк jantaau japasup. ' .

Бал арксы ґ.здзратлар окнфинкн jsp стрэсдндэ іаниа ^а^ылмыш та-езрргфа? гг?ыа;)энлэлэрикдэвдир. Республика),щзда аричллыг

гадим тарихэ малик ол>*.асыла б ахи s J apar бу caiwja дайр апарылмыш тэд-гигатлар плагош, хусуез.ч дэ кггтзхзсислзр 'тэрзфияцзн мэгезд je;u;y пу-рзтдэ ал.арЕлмамышдыр. Она кзрз да звззеиз эПзми^зтэ мялак олэл '»h-суллар îiamma аз истеЬсвл олунмтш, буяа ансанлар !шшшэ eln-aja* ay¿-мутлар, Мтсгэгаллизэ гздэм rojuya Азарба^чая роепублэкаси y4yii су продления їізлли даЬа вачибдар,

Ьал-Йазыра гздзр АзэрбаЗиатеа ары шшслэри вэ оштрия линул^и;:--^аларыныи там алжі харектвргетикасы вдріумачиздяр.

Ары ЧИЯСЛЭрИ бэ ПОПуЛ^асз^еларыН СЙСТеШїЗИДІїрШІУ.зсїшззк.! "v ! : .

знсусзя пэхеи отиаївдалара зсасэи допул^асиЗалара ajupv.a, та б.ni ит-лйл пэраятинэ кврз мзскуалашмаси, Ьзмчииин дэ сапитар-кикоих-: тадсл; лэрин fcajata яочириямэмэси республикой арнчнлмрын itaxmnfuna тан]:: тэ"оар костэрмизщир.

Еу тэдгигат иззнз гздзр республика эразипиндэ баї арш;арцш:н леясп^асн, Зетизщгрилмэ вэ сахланнлыб бэслэнмэси harrama осаслы тэдгигат иаиэри гпаршшамквдыр. Азарба^чавда ара шиэлзринан лнки^аФ да-натакпек, гшяамасн, аилзлзрет артыршшасн, нантарла зашеин олая tíej¡~ калзра кечтртлмэеи, Зувадарпн кениплэадирилшеи, ары зэПэриндн вэ apt; егдтнгн илннмасина дагр тэдгигат иішізри тамаїлила апарцлілаїлшщьрЛ'ун-лара бюмздэн ^ерл'л арн чинслэри, попул^аса^алары Ьаггивда фикар coj-лэмзк вэ арн нзЬсулларн ясте^салыны артырмаг rejpii-iJYMimwp.

Буиа герздз 1983-vsy илдэи öanwajapai* A3sp6aj4£Äua бач арысиныя бяолохи вз тэсзрруфат хусуся^зтлзринлн їілаї'.чі; тздгапшэ баяла-ншзды.

ТЭДПТАТ ЫЗГСЗД:' ю IOClt.-илаг::. Тлгегат гшгн зсас

иэгсодв АззрбыЗчаши» бал i;:.ciüu.ü os,: ¡.ч •rac.ippyiJnT xrcycBjja». Ларина тздгиг отмок, внук MJhnjvuiuriruii яст Ьсогцшз дайр тех навели прос^слари сала J и б Ьазирламагдак чСц;.т o-nv.-j^yp, Ьэичшош республика эраэисщщэ jajiuainw бал ярыларш !,'и тэс.га;яти. изп и^л, Jopt/.a-лашасы Jojuiapu, JaJiiuiaou м inracap jetv.K дрилприи ок1-.'ор,1ср гу~ рулушу, екаТиэиоложи, Öuoiciiwjsnü XYcycüj ¿зтл,/ркги£11 sjpjnxu'jeiais хтсуси Jap воршосацджр,

Бу мэгеадлзда вйарцдакы изезлвлэркн *^аиилмзсн гарвш^а го~

Зулнущдур.

— Cjai арысшши бноморфоложк гурулушуку ва элшдзтлзрана тэ"3ик етиэк.

— бал арьшарынын скофизиолшш ва 6aoKUMjantt XYcyciiJ jaMa,.»aui шгэЗЗам етмак.

— еколока гшиллзрцк арыларии фвкотвпше xyo/ckJ¿атлархнда ролуку аЗданлаздырмаг. .

— (Зал ариларыны биоложи ва тасарру^ат хУсусиЗЗзтлзрикв зсасац чшгслзра ва попул^аоиЗалара а^ырмаг, оадарап ыэкшзЗа, формалаа-vacu ва jajwm. ганунауЗгунлугларыки ига^эилэвдир/ак,

— ари аилзлзршши ашишаф дввгрлэршш га изЦсуддардышк арти-рвдмасыкьщ назapi асасларшш mrajjsa етмэк.

— ари шизлзршш r-яламаеы, квчурудыасн вэ ары Зувалараныи Зишл-иасыкын таакиликэ дайр злвбришла технолог просеслзрж иазырламаг.

— Зерди израитдз квЙ'Е^этла ша аршош Зетквдфилмэсн, ары аклз-дзршгш артирылмасы, пакет ириталыгакия тзгбигж, ар« судгцуа.ары

ззйаргнин алыкиасы во пот ehe ал мэханнэшгязш иуз^зклзэддр&шэсг, ЕШИ ЛЙКШСПЭР, Ita дзфз олараг Аээрба^чад шэрьяишдз uvaoup Зерли арилпрый мпрфолокн, екофнзяоломг, ЬиоклмЗзрн, фанвтяпжк ва таоарру^аг злпмзтлзрянэ зсасзн республякашн Ьааырхи шзраати гчщ шеи ары чкксинкя дерд попул^аскЗасц my»J Ззиязшдярилшпа ва том тзе-варц мрнлм.щдир. Респуйдикзда Гафгаз арылары зсас икв jojua: гада.: ариларш' кенофовдунун горунуб сахланмасы ва ондарын миграсв^а 4елу ала ¿ормадашмасы /уэ^аилацциршшщдир.

Илк дзфз олараг ары по пул j ас я J ал арк ние JajiitMa ареала дзгаг-лэздиралзрэк р a j о клшцаршаагл вз Kait, Тзсзрруфаты Назарлв^яши Еями Техники Шурасында тзедиг сдилмиэднр.

Ары пртшлынкл umacmj дввруяун кенотипик вз харкчи муЬлт шил-лзргндан асидгБлыгы муз^знлэятиркд.пи, I'jik дз^-э олараг реслуолккашш

иухтз/.:;-р б«м кал «зада пр>/ ягшагошя инкаяа]ы:ши беи д*вр* характе раза ои'.арла гл.-. ал арии артшг с^г:"ат1!икн. ариларын мггтр!;

гшн, .1 асана муддэтинии, ;т;от;;плк рэ фарди ХУсуспЗЗэтларан т.чм т_Г>— япл!" рарлямяэдир.

;!лк лри аялаларянпн гкпламасинын бнолад.я гэ тэсэрру^ат ху-;ус10^этлари озрэнклуст i» нэтячэда дярлыг Селкздэ ачиг Ьава шарм-ГЯНД9 окларыя гыялама^ га^ухиасииын самэрала олмаси ууз^энлэяда-зилдл.

Т'яспуСляки глралтинда нлк лафа оляряг бач арштарыныл тэсзрр>-

,а? хусуся^зтларм о^раналарэк оиарыя г-'вчурулмэсл, ^ув плагин гысал-•длмасы из квкишюндяралмэсинкн тв.<нолежа просеслари нкиэнкб Ьгишрл.*, ;ы™ на гасзрру^атлара твлси^а едшшжкгр.

Д.!-.й аршшя Звташприлмэск, арц оялаларинин артырклмасн, пакет ркчшш«1иш1 татбаги, при зайаркнин ва судукун алыншсишш тахноло-язасы республика гаэраити учун у^рунлаидыраяиб тасарруфатлара теп-и^г бдилмгадир.

ЖЗ! АПРОГАСВДАСЦ. Тадгага? и;алар:Йин нзтичэлари квчшя Умумнт-сфаг Елм* Тадгиггт Арьгчалыг институтунда /Р^азан 1974-1977,1985-Э'ЗО/, ША-гав с'лтки му1т£иээси /1934-1936/, моЗм-тарэваз ва узум-глгк /12'17-1С;1"0/, зоомуЬзндислик /1920-1933/ факулталаришш йгг.-л граларында ва елт тздгагат кшгэринлн ^екупларина дадр кон;',.рпнслар-1тгеянян вир сцра отапозиум ва ел.« кащранслпритаа /Еакы- 1934, >84, 1500, 1К-3:, <7орвваи-19ЭС: ,Кэкчэ-19>37: ,0ронбург-1С91,1992, 1993, '04:. Алма-Ата 1?91:, Пиякок-1992/ музатара едгдюидар.

ДЗРЧ ШШШШДУР. Тздгягат шгаялн натичалэря 43 олма эсэрда, о младая " АзэрбаЗчаяда бал арысьнын блолоаи хтсусяЗЗэтлэря " адлц чилпяек 28 чал варэг/ндан ибарат «ояограЗ-аЗала дзрч олунмупдур.

ИЕйН КУШ. Дассертаол^аннн Ьачкя заэы маканасында Зазылшш 1 сэ1т£эдэн ибарэтднр. Длссвртпои^а кяряядэн, 11 фэсилдан, патгча-н, пстойсала? тэхлгЗларкндэн, 266 адаб:0^ат снЗаЬксивдан /о чумлэ-I? 38 харичн эдзби^ат/ дбарзт олыагла б уряда 44 чэдвзлдэц ра 9 зфаядэн ;;отг}ядэ ояют.гапдир,

АЗвРГАиЧА5ШП «ЕЗ'.ПИ ЧСШУА И'ЭРАЛЛ

Ллссертае:цада адзбя^а? мУлучатдары аоасыкда '.'оспублажшкн 5;1я-чорра1?. '¿арагтхнш! херакгвркмси пар-ляда из Сад "•.«тхл-зкш;:;: ¡ям'гси гаггунауЗруалуглары -¡тар]! од&кжгдар.

t;. АИНШШПЛІ OJFd'.B'MO ТАВШІ, АОЗРІАЛЧАІЩА ОНУК KKTiAiti ВЗ MYACiiP ВЗЗІШЗТИ

Арылар ґихгда илкнн ма"луматлары оромыздан эввал 111-У зсрл^рдв і'здіір» о'унаиисдэлда Аристотол, Ійредот, ху1 асрдэ 'лспака^а шікул де Toppes, ХУ11 эсрдэ Ч.Іатлор, д. Сваммардам, P. PsoMjyp, А.Щирая, і. 1'jyfjep м баигсъ.ары вермтиар.

Pycujaie ее а Х1Х-ХХ есрлэрдэ квркамли агшмлардэи A.M. Бутларов /1691/, Г.А. Кожевников /1900/, О. Кулагин /1923/, В.В. Алпатов /1.9?4/, 'J.A.TJynim /1925/, Л.И.'Перепалова /1929/, П.М. Комаров /1929/, Г.л.Таранов /1946/ вэ багаталарн арыталют тадгиг в тот ва ©Зрэямиплэр.

ИХ сссэ гад ар Азарба^чаи аразаснцда (Зал арыларынки «jpainuiMa-ояиа дайр едми-тэдгигат щшэри апаршшалтшдыр, Азэрба;)',шшя Габагтапэ ирылары или дафэ А'.С.Скврш:ов /1927/, В.А.Трегулов /1927/ вэ К.А.Горбачев /1928/ тэрафтадэн •¿ракишЕддлр.

Роспубликада бал биткплариная гозлакыасында Габаггапа арысшшн ролу б&рэда Ы.Н.Вэрщфва/1Р64/, Н.М.Севидов /1965/ тадгигат ¡uuiapa апармагла Зшіалш ояларыя екстерЗвр элематлэри Ьагпшда мтэЗЗэя »»"лупам ар вершпиэр, И.Н. Веяя;)ев/1964/ республика рэраитинда бал арыла-рынын екстер^ер эдамэтларинк, М.С.Райимзэдэ /1963,1971/ арнларда аар-ти рефлектор, гида ахтарыб ташаг.гидаланыанык варислякда ролу, li.J. 1!сра£иллв/1933/ битэнзимедичашш ала арыныв кв^Е^этииэ *а"сир вт-масв, Г.П.ИбраЬмов/1956/,Г.И.СултаявБ /1363/. Т.А.Атакшзи;]ев /1971/ J.9. РзШмвв /1967/,Э.С,Зсадив /1966/ ары хасталиклэри, знЗанверячи-лари ва дуимэЕлэри барэдэ тэдгагат юшари аларшшиар. В.Э.Гэдимвв • /1994/ Азарба^чакка асас hmiap ары кввлзрн ва окларыя тэсарруфат aha-миЗЗэтя барада к в кит тадгига? лш апармвддыр.

Сон 20 ил арзяздэ рэспуйлиханыя арычшшг саЬэсеядэ чох кэскгв дэЗаикэшвпизр бал Еермхвдир.іІа.мбкгчііішиін.гзтггаглгЗгц.таравазчалЕ-Jkk игаоюеф отдирішосе бэ бу асмая битки зарарверич/ларинэ гарны апа-Р'олпл кам^эвк мубаризэ катичасяндэ ары аклалараилн аксар:'4^эти даі1-aiaja еэ ддрлыг бвлкалэрэ апарылмывдыр.

Белолислзурвспуйижада бал арысыяык кег;о$окдунда ва оцуц ко коте; хусуол^Затлэрляда кзскин дэЗкзкэняихлэр Саз Еерпкщир.Она квра дэ 1ш-Ьазирда республика шэреигявдэ бал ариларынцн бполояш і-а тэсэрргфат xvcynr.jiswap.nD;H 1»ртара£лн в^рзшілмаси ва арк каЬсуллары дстоіісаль:-вкн тохнодскк^осынин ЦЕ"агиб Ьазырланмасы хусуся aft3M;:j Jot касб едпр.

11. ТЭДПТАТ МАТЕРИАЛЫ ВЭ ШЩЇКАСН

ДкссертаскЗа стгама иуалляфин 1974-1977 ва 1903-1Г;93-чу ылэрда апарпплыи тадгигат ихчррхкЕН натичалэрг двх;іл ед;гг:івдіір. Тэдгагат

\:етоднг.асы кечшгп Иттг$^гігк арычылыг cnhaca уэра ?адиігаі

кяларсна даир алагаладдиркчи Совзтдо мтзаїшро едкляб бзззїитаїег » опун ия платна дазсид,одішппщзір.

Тздгагат ашя рпепубллкялінн Шзкя-За-атола, Губа-Шачахн, Оскзраі: • Ьадруд, Кзлбзчзр-Деикзеон, Лошсзран- Істара бо аргп белкз аразіїпл шш арнханала'рннда адаршмшдир. Арн азлалзринші бі'іолокя. її о ж.ц1 • фа? хїсусїЗЗзіларя иормал ишсяшаф єтіши ізз тзлзб олунан с'іаидс.р'ми ра у;]рун калан арн аалзлзря уззрпадз оіраиклмицдпр.

Тзчрубзккп апарнгмасн мзгсздицдаи аснлй мар аг аршанрди о.ігц соріал арн азиалзргкязн ябарзт схаар тачруйз групяорн japasuft Аалада елан аркларкн ипідарн, азсшам онлар jyraja тамшгд.и л" ■ дай сонра арр ю» долмуа іувадарка нагдарнаа acaoou та;);} .і: с^.-л-шпдир^увада олан арьларьш сихлнгнндан асілта елараг бурзда 200-грам бз ja 2000-2500 арн Зорлаггар.

^адаїи мвіггіиюгоші арн артьашнш ингдари hsp 12 kyhдаи ó;ip 5 x5 cu квадратлардаи іібарзт олан горлу чзрчивз васит?сііяз едилмЕцдир. tap 5 і 5 cu квадратда 100 здзд зан квзчї Jy

Jyj-ада олан балин млгдарн, арн артиа ало е;)к;: ьахтда uyajjs.-, ядилшшдир. Бунун Y4YH шал чзрчявалзрк силка».знмзклз арилардпк пз<. одиллр гз кутлзси му»3ізнлзидирдліір. Шанкп Задкндаи асільї олараг чарчпвакші пгаяла бирликдз чакиси 300-500 грак арасанда ojr.:ynayp.Eaj¡-ла яан чзрчлвзсянин иузjjas едилшш чзкисиццзн бои иакки ч;рччвз ил:> бирликдз чзкисляк чшвдагла тзмиз балнн мпгдарн таЗЗацлзщдіфглмлядлр.

Ана арниш jaira аршсанада апаршшш годдлар зсаснада муз ¿jan сдилшщцпр.

Аршіарш exctepjep злачзтлзри В.В. Алпатовун /1948/ методзкгли зсасннда, кутлз, бал чинадашшнЕ иши Зуку, чічзк тозунуп кггдарн, топлатАнга арн судунтн вз ара ззЬаришш млгдарн вт-200 tiiiuz тзразк-лзрдз чзкшінзклз міга jДагизидирилмЕВДир. Онларда удлаг вази гкігл ш-ташафи Гессил /A.Maypuciroja корд 1954/, бадан Застішш инклаг^и А.,';!•:-урисяонун /1954/, арха башрсарда катадаза формєнтимап фзаллиш Бахнн /А.МаурисивДа їврз 1954/ газомотрик усулу, инаертаза вд дгао-таза фермеятлзринин фааллнрн Еертюаннн /А.Маурисио ja sepa 1954/ >r-.-тодундан ястпфадз олунмагла ї.іузjj-ін едилмищдир. Нгмгн-злзрдз азотні; гагдарц Колдал, japun чіігдарн исз Сокслот апарати васіїтаснла T3"j;ti; едшалпіщир.

Тсплаямьга маторяаялар Н.А. ILr.o:: :::ск::)ти /1969/ вз ГІ. Рохішск;: нин /1967/ таклвф втди^и биометрак уоуллар васитзсіи-з лг-кзкдате'-р.

111. БАЛ АРИСШШ вюморгологзі ГУРУЛУПУ Арнларш морфологи гурул/пунуи зламатлара ояларир. сістсілізад.:;'-..

мэси, Ьаксы чине- мэксуб о jame ы вз ко.1\.п j js ?шм нэзарэт отмок мэгеэ-дилэь^рэнилир. Кирпичи дэфэ олараг Г.А.Котаг-гаков /1900/ арынын ха-ричи 1'урлуш Ьлсглэршшл сглоткнлн б^р^ншш-слна дгшр гютоджа ha-знрлгимыщдыр. О, 1916-чи илдэ "Муасир .ози^эгдэ ары чинслэринэ доар оорру" кятабынк дарч етдитшшдир. О, бучада хортумун биткилэрлн тоз-ланмасывда ролуну к&стэрмит вэ янун кеЛфи^эт элачэти кими еЗрэнялмэ-сишш síWMiijjQTiiiffl геЗд етмищдир. Сонрплар хортумун елчулмэса мото-дккасы алимлэ; тзрэфиндэн тэкзашлэкцирилмгщдир. Иллэр кечдикчэ арыны; бэдапак харачи гурулушунук хитин Ьиссалэршш дэ ejpasws^s баиламш-лар.

3.1. АРШЛРШ_ЩСГ^ЕР_аШЭТИА Республика мгхтзлиф тэбии wf-рафи, рельеф,'битки opxYjYus малик болкэлэрдэн лбарэтдир, Ьэкнн без-кэлэр узрэ ары нущнэлэри котурулмуш бэ онларын морфоложл гурулушу муга;)нсэлц сур"этдэ еЗрэншшипщир. Тспланмыш мэлуматлар ceina дэрд белкэ, ары чиыслэрл вэ онларкн nonynjaciijaJiapu узрз дг тзЧлил адкд-ди, /1 Jí-ли чэдвэл вз 1 и график/

1 Js-ли графикдэн KepYiíYT) ки, Кичик'Гафгаз /Кглбг«эр-Дашкзсан 5,630 ms, Зскэран-Ьадруд 6,595 мм/ вз Кнчик Гафгаз /Губа-Иамахк 6,557 мм/ белкзлзривдэ узун хортумлу, Субтропик /Лэнкзршг-Астара 6,447 ш/ вз аран /6,464 мм/ Свлкэлэрнндз lies он кечик хортумлу арь лар ¡janajup.

Чзнуб арцларшшн хортумунун узун вз пшмал арыларшшн хортуму-нун ruca олкапы h&raa З.В.Алпатовун /1326/, K.P. Рэ1шмгули;|евк/197С вз А.С.МихаЗловун /1924/ тэдгигатларынын нэтичэлэрн АззрбаЗчанин г. ах или шэравтшщэ озуну доррултьур. Еизиы фикримизчэ Аззрба^чан шэ-раитиддэ арынин хортумунун формалалгласында битки ерту Jy ез кэскки тэ"сиршш жестэрмищдир. Дар вэ да^зтэja белкэлэрдэ зсасзн чэмэн вз отлаг биткилэри даЬа yctyiuvk тэтой едир. Онларда чичэклэр даЪа дэ-рин олдуру учуй Ьэшш белкэдэ JainajaH быi' арылары тэкамул }1росвсиад» узун хортушулуг эламэти газавмшиар.

1 »-jus чэдвэлдэн керуетр кя, республиканки дарлыг вэ да?зтз^и ¿олкэлэраядэ J ajuman дар мэншэля Боа дар Гафгаз ары чиненная вэ ону* Габагтэпэ, Гонагкэвд nonyjíJacaJanapKma ишчн, еркэк вэ ана аршш Y4YH4Y 13 дврдунчу буруиларынын узуклуру вэ екании влчулэриндэи 73,£ фалзи Сары Гафгаз арыльрына нисбэтэн кичик олмущцур,

Апарыяшса тэчрубэ нэтичэоиадэ UYf)Jaa олмущдур ка, да? мэяипл!' ариларын бэдэлинин хитин 1шссэсинин влчулзря аран белкэ- арыяарнна нисбэтэн кзчик, этра|ларннш5 влчулэрн исэ узун олмущдур.

Белзликдэ; адарылмыя тэдгигат з ни инк пэтичэсиндэ ыэплум олур j чриларыя бодэи елчулэри рвепубликанын сямалында вэ чэнубунда ^орлэ

Чэдвэл 'f

БАЛ APL'Cii-iffi Ч^СЛЭК! 33 ГОПШАСи.'ХАРШШН МОРФОЛОЕИ ГУРУЛУШУ

К е С ? Э Р 1' Ч ИЛ 9?

JApïi чшгслэрц

ЇГоздїїі^"г~Сари ІГафгаз ^Га^газ

S3 о п у л J а с її J я л з р ьГпїїаг-~іГоїїа?-~іТаяьгй І Із^іь рэпэ і кэш! i |6aj4fth

І.Ііип ар::ларда: а/хортумун узушіуру.ш. 2,569

6/Y4YÎÎ4Y б^-румуі! y 2т tac-сэсиник узуїиіуру,?.?*. 2,105 qíh.VM, 4,539

з/учтнчу оурумук алт tae-сэсинин узуїілуру.ш, 2,594 зня,?/м. 4,453

г/ганадкп узуялуру.мм.

д/кубктак кндгаси.$-дз •з/^торзал индекса,'/»-ла з/сарштг индекса,Js-jr

il. Ерхэк ариларда:

а/хортумун узунлуру,мм

4,470 2,943

48, G5 53,25 15 2

д/біірянчл ПЭНЧЭЯИК З^зун-

мм.

.лугу. - -

о/балдьфин узунлуру,™. ж/кубитач нцдєкси %-лэ и/сарнлыт шщексл.^-ла

111. Ана аркда:

а/хортумун узунлуру.ми. 4,02

6/y4yh4y бурумун yct íhc-

сэсинпн узунлуру.мм. ' 3,05 b/ytyjot бурумун алт Ь;с-

сэсинян узунлуру.мм. 3,28 г/ганацын узунлуру.мл 10;14 єни,мм. 3,10 д/балдырын узунлуру.юа. 3,57 е/бнринчи пэнчэ.узтн.мм. 2.45 ж/кубитал индекса,*-лэ 45,5 з/торз ал индекск,%-лэ 49,6 ü/саршшг ;:нлекся,$-лэ 16,9

6,455 6,607 6,531 6,447 6,4б4

2,115 4,549

2,619 4,521

4,464 •2*390

46,89 52,91 72,1

2,152 4,534

2,537 4,556

4,473 2,951

49,95 54,10 19,2

2,105 4,534

2,602 4,361

4,463 2,945

46,76 52,41 11 3

2,156 2,074 4,596 4,503

2,602 4,557

4,499 2,963

43,40 53,44 96,2

2,637 4,436

4,450 2,917

50, Зі1 52, 39 5Я, 1

4.38 4,15 4,45 4,31 4,19 4,13

б/тчтачY бурумун YCT йис-

саспнгн узунлуру.ш, 2.643 в/ганедын узунлуру.ш. 12.330 єни,мм. 3,648

2,632 4,063 70,2 12,6

2.733

12,250

3,733

2,543 4 016 71,0 63,7

3,83

3,03

3.42 9,69 3,30 3 35 '37 4§"4 51,4 67,7

2,791 2.696 2,636 2,671 12.301 12.460 12.435 12,025 3,633 3,613 3,041 3,^25

2,671 4.065 79,4 1б|1

4.05

3.06

3.31 10,26 3 18 3,61 2,43 51,3 52;4 21.2

2,604 4,061 60,1

9,2

2,611 2,536

4,021 4*011

74,6 ' 63,4

52,1 75,3

3,99 3,91 3,05 3,04 3,15 3,01

3,24 10,03 3,02 3 54 2,41 45,7 46 3 12.6

3,40 9,73 3,34 3,40

? 42 ¿5,2 65,3

5г-.2

3,45 9,61 3,27 3,31

2 32 4^6

- о -

i: fi " -і к с ii, %-яо

І

<.*э стерт анш ширяв1 Сет- tfap дз-ЗаякзкЕф- из"руз- галынр- А'ршшні Сз-діііе еляхлзра: из онларда! кттжиж дзамаиг Свлхз. ариларшідах качмг. слмас-ла, арата до?ру йзрзяэ®- етляячэ Öe-Jrjirp,, этрафларшшн: вятстлэри' исэ) лкетнг арткр.

Реслу&пгаа шзраатаздз- аркллршг хартукуяук: узуилуру №"хт.зл;іф' '/эБсгялзрлз' вэсют лз-ДипстшпгЗз. '-«"руг. гатядешр-.. Илзиг jaj¡ давруидз. /a¿j¡t аЗ'гшдя/ итог арцларпгг хортуглу даЬа узуїг ез; паЗизда аса- даіа» '.'їгппс аг'этдур. jaj] т/.взетт.гпїдз- ,іетаютрил7.шіп apir .тугшізлзрдіщз- йздзи/ optTjnrra вхплзрі знсэр Ьаяларяа. ¿аз: вз. najua яриларина; ішсСз-гтиі! jy^' laps: шгмуиур.Х.гсус2лзя Йуруїззрид: елчулзршщз tíy злилзтлзр.' эзуну: "afta стсїсш; б^ртза верпр.. Аршшш Сздзн: едтнізраикні фзсиллзрдзш асі;— .чье олагаг ш;алга£-ужїнмаеніга er двирд» тзвязтд.т олаш нектар. £зл:ір:ін:::іі 'Лігдарк,. аш артвикшот й'вх Jwr пізраишшдз- Йзсязпмзсш т.эГоар; дастэрир ""ест-зршгзні їакторллр' ja-J шесумунд» злвєриявпя олдурундан: Ьзшн: двпур ir» Цзчвага: вж кяЗїп^зтлж аршгарс Звтивщирилар»

РесттуЛппга 'їізрпігг.їлдз/ стгого.та: а^ліллзрдзн!::е!Йектпв.< температура— "мв» югнзії ргспгадяЗдгаїїЕИї вз- ртСзтан; .аршши.' хоргунунун: узутшуруиаі гзЧар ет'ясіиис тячэфвэля: сурзтдз- MY.srjjen; егдак*.

Гуряда гвргнгр) кх„ Арлнт,, Лзнкзрвш вас Астара; бвлколзрліщз) еунюг РїЗдаасгІаіпгшіЯ! шхвгарв /ї20:~1ї;25> Ккал: саг/' в» о.1»|актав! тотлиеражура; .CTOCMSOÖ) TT*®/ дз£» чаг. азщурзг Ігазсвц, рг.туйзг квегэвшшея) ЛЬр.ж ¡j>< \ряш бкгяздпріяш» /0\,ГО' -Œr25 г.і/' эн: азакк <шлушдур\. РутуСзт кштр:!—

.Тздяораш в-» іУеітгряпшп субтротізн: Іілпаз.тгфііндз' /Ù\AV?/t/,' дгійm 'ra;:-ілг-угаур-.. ІЬтлп <Гвггкзнпрдз> аргдярнш хортумунуш узуллуру; ззи катик: •:rj3) ~rf '•¡ялак: aarymypv

Шігзжжгч, ятікгг вз> оЭДЫгапп таипврат^ряе-члшіі чоз:

¡jwSsf тагорачиуликш am оздзадг йжіглязрдр» пршіш xopsyay пист яг— •"пттг. "яг- (Tsxesm. к::;, {їзяши Тпстирлпр- аріїларші. хортукуиуш у:\>,:и~уіч -

їор»теггст'ягажа). ûatrrr«m:rr.3)- вз) зп ¿::т."лі eprvFjw.t: ^руггидзатлуг:'.!:'.'.

t.»j.srt.njk5t» rYrh:v.'. nt«ra3p::pv. їрзпелп ^рякїііІРтапгг. вз> г-зігл^тглі пр.теокпчт» ■>prau:3?r.nE ^ар':гїзгїЗкаЕ!їца' atoxcacü av^irop вз- юскгїіп та."'г.:р:ї!і:!: »,

^ чаили. оГі

ггжз'ліяг •.'v.îrjtw удагггт олпплг йздзпкк' пя:іе:шіш адад и^теус-

аатії.пі<ппрїя чзниетрп® біідзніші jjairat взїлг^ иглаГкз> вгл<ззк

?гаі;ся>х'лз> жппп їзветгаліивїзіїгаготі' œnqpnr л?аі!гп:р.. Арнлатщгг. базготн; цзижи fîacra' чаїаіЕлггааі шкйзязш азі да3ііпкзїш!з>> даГруш шлир;. Пщ> öip-ари жнех 93УЧЖ жгуп; хппкалгвтгпУ2ж вз» риікж мшгакдар;. Арилард^Мм-тгап! злглтаетар) кзлзцщг: коплж.огцда,- тяга:.кочігрі.

шіпт пріга-::і!ак ~шгеа:-сяіуш;таяіп«тміялтя2а«: зсна: длякидзці. А^лі

- іО -

«лшслзра в» окларки .П0ігул;)аса;)8ларшщ j;j3i¡ етмзк учу.ч cvh рзгмк ¿■.tit иевбэдэ изззрз алшшр. Респуйзикамызца арщ-арыд чинен мэисус?.: J J г.'иьл my;ЗЗгшээдкрмэк учун Саз мухтзл::і гзбіїи, \¿o?paí¡í зэрадтда ja-¿¿¿ямкп арклардші нумунэлэр г.етуруб онун бздзішккн са^ылыг кцдоксїмі муз^зидзщдирдик./Чэдвэл !і 2/

Чадвзл

:ШИ,ЕРКЭК ВЗ ш АРШРДА САРШЫГ ІОДЕКЄДШ Э.ШЗГЛЭРИ /'¿-.ts

АрШІГфЬІІ! lIUHCEjjSTH

Учунчу бу?умда сг-ршаїг индекся

1 У 8 З J 1 S 9 2

Еоздар Гар- ЇСара Га^газ^Еозда? Гаї- íCapK Гафга газ 1 газ. А

15,2» 0,7 12,G ¿0.5 16,9± 0,6 12,2* 0,6

72,1± 1,7 СЗ,7І 1,9 'Єб/U 1,1 67, ¿ 1,5

24,5- ір5 15,2¿ lv3 21,2+ і,? 1S,9¿ 1,4

'71,3¿ 2,0 62,2¿ 207' п2.7а 2,5 М,Б± 2,4

í'nria ары Еркэк пры Ana ары Орта Ьесабла

Чэдьзлдзн лврукур ка. кгпш, оркзк из ааа арылар мэхсус олдуру чинодзн асылк о.тараг сарцдш1 ивдаксинз 'малавдиримр вз Су гантняу^рун-луг öytyh иллэрдз ейхлвналыр. Еозда? Гафгаз аршіармида сарилыг индак-

12,2 фаііз, Сари Гй$газ арцларьгнда пез С7,5 й[аиз алмуідд.ур* Сон 10 ал эрзиндз Бозда? Гоф.газ арыларында сарыяыг иддексц 7,7 фанз артдцры Лалда, Сара Гафгаз арцдарында бу аламзт 2,9 фанз озалмыэдир.

3.3. ИРС1ШЭТДЭ ДН.ЮРІЙЗМ БЭ ЕАРАЛШЖ. Гал'арисыыин эсас мор-Лсложа, бколоуи ьз мзЬсулдарлыг алачатлзрянин ;)аранмаскнда, у.ун ха-лзчзк нэслэ ко'йлзсйндэ npcujjsT вз дзjiuac3ii.i;ijr.h ролу бэзукдур.

Тзбкзтдэ мїїктз ыутлзг yjpjm кэлзн оргшшзмлзр ;)охдур. ПопулДа-ciíja, белка арылары вз етлз^э дахіїл олал «їзрдлзр дз бир-Сиривдзн ({эрг лишплзр. Еар груп дз^жгазігоіклар орг назміш конотиплнан дз^тазеаизі! пэтнчэси олуО, ирел характер wmjup вз кзлзчэк нзселцэ чеїікзчлзнз блляр.

Ари гарда ч;шси j^этин декогФизми ва OKCTepJop элймзтин яї,):ні;чн-лидиндэ п ар ал ел и з u мевзусукда мухтзліії зкс факирлор меьчуддур,

Б.В.Алпатов /1948/ кестзрир ка, а''а вз еркзк ариларда гпшг арь-лардак фзрглн олараг онларын аламзтлзрк дз;)я:5кэщы,1з мзруз галмнр.

А.Н.Мелначенко вз I!. ВЛакифоров /19G3/ ана.яшчи і< ер: зк арій ари кез бгллурларынкн мигдаркада, М.А.Лекилвяли, .А.Л.ладетели /1957/ кс" хортумунун уэунлурунун дз^и-кэнли^индз парат ел:! зі-! хусуси^отлзріїн'.ш •-¡лмасыни кестзрирлар.

1 вз 2 .'?-л:г чадвзллзрда топчаими^ чатаряахчагіі тзйл.тл отдпкда

- г, -

АзорСзЗчан П2эр«ятя:1за срмарда мгхтэл::? чорраїл дараигдан вэ о.ік:-. ■ ; напдр. ари чкнслэркндаи асилм олараг аяа, яячд к> оркзз арылар:-"-* • Topjcp уламэтларинл? чине* ломорїкзгак дэЗнпЕэаюфщр парагелия;.-:«

олмлсь' аЗднн KôpYHYp. Гупдої? алаот оксторЗер эде/гамарипич кэстэркчаяараиин даЗзяиэюшк,вмошпаада ла орта эдади кэмзЗЗатан по-jnœwwreJsKUH озтгаф» аармадпзм оламзмэряиня ода ос н му-гаПздэ одл;

>?ЯПД1!р.

з.і.JiPCHJJ^XÄä JíOPí£3J¿T¡I3 ЗЛДІІШРд. bp бгр ары 'лпісигпш r.j ja чавс"дахклккга окуй популЗасиЗаяаркшш окстарЗср элачзтларг ара-сыпда яоррзлЗатяв алагаларан МУГаЗиэли Мрэн-ллкэси хгсус:; зЬзі.иДізт кзсб вдяр. "Sicc'íopjep элсмэтдэр зэ онлар ораоизда коррэлЗиив алагалэ-рин АзэрбаЗчак аралеривда Зсряки иуаЗЗаилздаріакла, ' Зорли ары чине-яэрагаш вэ онларыя полул^асаЗаларіинч ггсуеаЗЗмлэршт «Зрэкмэк ми?-

Бупу нэз.эрз аяараг эсас сэккзз акстерЗор элачэтлор арасындшск гаряилыглы коррэлЗагдз эяагэлэр АзэрбаЗчая арилари Y4yiî муэЗЗэялэп длридди.

Тэдгагат нэтзчэсанда аршіарнн екзтзрЗар элайатлэра араскнда 2ь корролЗатпв элагадэн Залннэ 14 Ьалда тсбэт аэтачз аяытак-дцнр. Ог дэрд тсбот коррелЗ&тив элагадэн алтыгы арыныи хортумуігуи, бета иоэ мум кузчулэринпк' уоунлуг элачэтигшп najima дуэтр. Бд.дзлпклэ, Аззрб«.] ■ чш^ал^рнларкнда аріиат зеортумуяу-' бэ мум'кузхтлзринин узуїідуг эля-мэтлэри- эсас кестзргчи hscaö етчэк ода?. Іяіжл ксстарячялэря дагаг нуэЗЗэн етмэклэ ары групу, опларын чанелэри йаггкзда эввалчэдэл прог--нозлаядырычы мэплуматлар вормэк цуьптщур.

Аршіарші екстерЗер алсизтларялэ оиун бал ыаЬсулдарлнры арасиндюка коррелЗатиз злата эн муіїум кастарнчглэр.дэк барндяр./ЧэдБэл 3/

Чэдвэл 3

AFLEIKH ШТГЕРЛЗР ЭЛШГЛгШЭ Ш МЭЬСУЛУ АРАС1ВДАКЫ ЕОРРЕІШПШ атАтаїзр

_ . Екстпрібр ва бал мзЬсул-

EKCTepjep элкмэтлэрз дярлкры арасшідп

ІДортумун узунлуру 0,56t 0,09

2.Y4YH4Y бурумун yст їшссасишін узуялуру 0,35^ 0,11

3.Y4YH4T бурумун алт їіиесаспшга узундуру 0,53j 0,03

4. 'Дум кузкулэринин узунлугу 0,24* 0,12 э. Мум кузкулэряягн єни 0,52^ 0.09 6. Ганадын узузшуру 0.36^ 0,11 7„ Ганаднн єни 0,21+ 0 17

8. Арха гвнадда гарх«агларын саЗц СДО

9. Габаг cap ajaprá узунлуру 0^53- п|оч

:3 .'fê-чіп чидЕакдаи жеру.нгр от, .АзэрЗадаак іврштрьщда <0ал »»Ьсдадарзш?! шла шрыпнн ачртуизігуїі, тшіадннші, ярха л$аніш„ ггчгечу йуруиун галі ІЬисаасишш шэ ,telíаг ссьр ;аЗстш; даувдутяяры арасында даз яттлвааий ;нсіілшшг внрдир- 2ш імзїкяпщарлійиі ama эдм тстз-гета^їЕНіш -аіи іцраивдс. шеа таре :мтаанапиб iKappeJijafcca лоллшшеыи здатен ю'д^аялаащЕризиві,

■а. ;аешш ¡кшаси та жлшїшзг ашншга

'ЙЛЛПЯЗЯ зшлаеи. -Арігаклшдв ¡селЕКЕИ^а зшн зжакц, зрш

чшкелари ч» іонларин шшу^ааОакаршган лот;йашапгафЕлма!Зша зрыла-¡рын жталасинин 'ійЩен евдшшаспнзн ^jtessmjjsTa (ßBjxeaog).

/АзэрйдЗяашн імгххяли® .йалгаларкшрш асадйі шщряг лшжи :зрыщрнн ікутдаси жерла шрстнрда :ВЭЯ'4-Э7„Б змг„ учуш гггрілщрідїяа 31„2-'3£,.2 мг„ ;зан ihepsH ¡врішарда жг„ Jaman арвларда &4,7-71,3 лаг та œjj-

¡как :унуш шрилнрыида 187л 4~193,T¡ air алщиащи Лкшалшаа, хврвэ арапар ;уЧЗПі: гЕфшщрина тшврвддккдэ ®з яввазікя ¡кгпвгаши 1ДД фаза, Зашсы açp. ,Ца «нзарщатша жсэ 20л'3 ;5яшз жхїфнр». Лвзшив шан Зщрка .детргздэ акси-.4» геиараг .ідилшп жттлавг .2С.,3 фанз шрїьгри

Їїїоапуйликшшн іеезтк тязятаз йет каскада сетшгк ¡кяпизш /2э,4 ¡мг/. гусй-рапж 'белка си идэ жз <Йедгк ¡irrxzs 'p тинеик зливи ¿щзшщр /97„£ юг/ (ра!гп;3зат ,кес~.арігрлар„. ¡кяшік 2?афгш ¡ввапзаеинин зшжи арпшрынш зетовая іг^гк jlarfrob прштршпш жгатасшщэп з/ä фаиз ffipzni (craso arana .-щшлйршын ікутзіаси, жсэ ^уйгршшк йнскз .яриспрн ее» аотздисэда 1,2 г$акз газаяы аззвдлцщи

ЗЬе.Зта-шэ Жинпк ІЕїфпзз (Сеякэшпда зн эшрда ®ркнк ¡уадпв ядівдяря //132,¿5;; 17Г7„:5/„ гнран зв игуй^шшк Йвгяотэ згкэ зш адш гяттжк грщгяр //И2ЦД; Йашчзцрлщи " -

СШзры ІГгфзввліпти ацидтршын пстаазш,, Юаядш> Шаргаз гдрыпарынш н'угтлас'.пш шис2аяан жарка ¡аріжарда ■фаиз,, ущш іщритртаа 7„£ :¡-та, ■гтн ІЬчран глріягдада í^ ®аез шэ Jancui ярктядугя (Б„С факз, ягргяк уігуш -гіркларинда ;исл :?„£ gaas шрсыг зшппяда.

ІЕуршшн гбелэ ¡ігетияадз їгшпсзк лащ! jee„ щрищрш асгакаси зшецуйпз;-жшша :~і;.иал ¡ra да даїту® тиашаматанда jjepasгжасииал шеш lejiraop. J%¡3> ш» jssssmQü йвлта фіщшш ягстнзи гаран ййш» а^инпфїиіш івзгіг-.•лпешш апгсйэяян <из яшіуашціи

'íí,,'™ /І'ІіІ iff^SÎIWnpçi: ммп ятаа -їртлч?

;5'.<КСУК :гпїпіГчріта .дакрта пк^ка ИЇЙСШЩДЛЇЙПШЗ ;sap» .¿такжз: тага^гвля ®а .-прюпрда:! jEr-tTTjyfeinEaHiŒ -ттзкп:": Ййзгазярліпійп жл^

'ссгараг •w^cnaiiílíbi -гага .-аринші ткетпася гориа їйжнйла іяг.

•î-ujciaics» 'шгя ггршшн -ктатасі: ТЗЩ.'Б^І'Нч^З хіг„ Зт^гт^хгїпггстггї -rrwa Жврдапхргшин -гппяіпрп ЙШ^ЗЗ^ «СЯ» ítejnc ЕЇЄВЇГ ^асигід«'^

;;д;;.гігт,7=7 ;:гса -jr.- та^'днуди

Серы Гафгаз ары аалэлэриндэ, Боздар Гафгаз ары аїілзлзринин a>ia арылары илэ мугадисздз Majan атолам tie ана арынын кутлэси 1,6 {-аиз, '"> Заланмка ана аршшн то*глэси 2,9 фаиз, ^умурталыгда Эумурта борулаи.. нын мигдарц 10,4 Фаиз вэ ßejYK зэЬэр вазилэришш узунлугу 15,9 фы;-, мох олмугщур. •

Топланшгз г/пторяалларин тэЬлили замани ööJyk зэЬзр вэзлсинкн узунлууу кла ¿унурта боруларннші мигдары арасшща /0,73 ± 0,18 /, Jyk ззГізр вазксинкн узунлуру илэ маЗалаимыш /0,56±0,12 / вэ »¿ajana!' гго/кп /0,62» 0,13 / aim ариларин кутлэси араскнда е"тіібарли хоррєл;, тав алагалзріш о.тааси ?<уз j jan едилмичшир.

Мазаланж': ана аркішн кутлэси яла Зумурта боруларшшн мигдари / 0,51± 0,14 / вэ мазалалмамга ана арыныя кутлэси / 0,42¿ 0,11 / аг -синда коррел^ат'.ів злагзлзр мевчуддур.

Гєлзлііклз, Азэрбгдчанин мухтэлиф б&лкэлэриндэ арыларкн кутлэси г.э KejínjjsT алаадтлэри ярасында о "т к бариш вэ сих сурэтдэ мусбэт т.о; рвлЗаткЕ элагэларлн атласи MYajjan едшдаи Она к&рэ дэ ана арынын kv лзсїгни опун KejjujjsT кестзричиси кимп гзбул етмэк олар.

4.3.-ЩТЦ АРиЛ^ДА^ДЛ^ГСЩАДЦПЩ JYK X0TYPM3 ГАЕЩ^'ЭГК ПУ_ ¡¡Г'1Э1^03Ш11^01;ЯА1ГЖД ОЛИЗГТПЩЗКЇ^^ШіЗіЖЖ^ Аркларда бал члн -длнынин тутумунун вэ jysaja кзтцріілза чичэк тозунун ьшгдаринин ejpa-:г.!л\їзскн:ш Ьэм биологи, hau дэ тэсзрруфат эЬэылЗ jsT:; вардыр.

Еоздаг Гафгаз арыларинда Сары Гафгаз арылары илэ чугп;)исэдэ оа-чіінаїаншшн иста Jyky 7,3 фаяз, онун jyiura чаклси 6,8 £аиз, ан vox . jYKKeTYp:« ra6iui:ijj3Tii пса 9,3 фаиз чох олмувдур. Ариларин іі'Тіл .туку Зазда 21,Г мг, ^да 29,9 мг вэ паДызда 24,3 мг олмущдур.

Сари Гафгаз арысы зазда 12,4 мг, JajÄa 16,1 мг вэ падизда 11,2 мг чичэк тозу тооламывдыр ки, бу да Бо з дар Гафгаз ар шар и ила муга-¿лсэда муваГ'ИГ олараг 13,7; 11,2 вэ 15,5 фаиз чох олмугщур.

¿ухарзда квстэряланлардан мэ"лул олур ки, дар манлзл:і прилили нектар топлатаг, арак ьэ субтропик бэлкэ арнларкнда коз ч;:чзк тозу топламаг raíwnrj ззт:; дайа усту.члук тэпкил едир. Гу да да? мэиэтли ариларып даґіа чох бал топламаг, аран белка арыларшпш нсз д«!і". ар?!;;* api; jeT!r::rai;pr,!3:t ме;]лишін усіуклук та икал отмэсалэ mail

5. ВЭ^Э^ДЙ xYçyçnjjOTjoi.

'рнларкн їенотипик аламатларилэ фэрдл даЕраныш XYcycu.j^зтлэрл араскдїіа муэ^эн гануиауЗїТнлуглар мвг.чугдур. Арылар.у чянсйндэи во ирси ко jт к J ¿этлндэп асгак олараг e.-jun шэраптдз отхтэлиФ Лзрзкзтлзр ьдпр. вз ísji мэГ.сулдарлкгинл кврэ бир-биряндэн фэрглэнлрлар.

5.1. АРРАРШ^ФЛОРОМШСИ^ ХУ£УПЛ¿.ЩТН.Арныин учуш замены'Сиг биткинин чичаЗиндэн баогга биткпшш чкч-->заиэ гонмаскна, чачак тозУдун вв нектарин топламаг габшшЗЗэтияэ ЗшоромиграоиЗа даЗилар.

Азарбадчан арнларында флоромиграсиЗа ХУсуоиЗЗзти еЗрэншшэдиЗин дан,, бу мэсэлэни муэ;)зэк етмзк учуц мухтзлкФ иглеы шэраитавдэ тздгп-гит ишлзра ез иуиайидэлэр апардкг. / Чэдвал Л . /

"Чэдвзл й 4

АРЫ ЧШМаРИ БЭ 'ПОПУЛлЗАСШМАЛАРиН ОЕШПШЖ ХУСУСИ^ЭГЛЭРЛ

Е « С ? 8 Р 2 'и Л » р

Т"

Ащ чинслэ^ 4-

ПопулЗаскЗалар

Тай аг тГо наг

а/флорамиграсиЗа хусусаззати: ■Залныз бар чича^э гонмуп,%-ла 69,0 мухтэлиф биткилэрск чачаЗина гонмувдур, #-лэ ■ 31,0

б/арыларда сэфзрбзр алы а сур"з -ти, дэг 6,11

в/зввзлка Зер;: Задда свхлемаг габилаЗЗзти, $-лз 94,0

г/ЗуваЗа га^ытма сур"эге,дэГ. 1,78

д/Зени ЗеРа бэлад олыа габалал-Зати,-?-лз .97

о/дурдугу ЗеР'"н самткнз Зэн етмэси/3 ХМ-М80афЗДа/ 21

к/бкр ары кун эрзиндэ учуй едар, •

дафз. 6,0

з/учупда олма муддэта.дог, 102.5

и/Зувада галяа, ыуддэта.даг. 12,6

к/ЗаЗ двврунда сэ$»р учуза Саа-лазыо,/вз овгкасивда/саа? 5,50

ахшаы.гуртарыр, саат. 0,10

л/учуш зрыларшшн ыягдары/З-бдэг/ 216

м/зэиф аадэлэрдэн бая орурясмаг МвДЛИ,

п/Зуваны щгдафиэ втмаздн.Я-ле

р/сахит вэ ачиглы олма хгсусаЗЗэта: сакит, %-лэ шюбэтзи сакит,£-лэ орта дэрэчэда оахот, ачыглц, %-лэ

о/арыларда бочэлэмэ ыеЗдя, %-хо Зовдур заа^дпр

орта дарачэдэдир

КУЧЛУДУр

гаряшсшш злыаг чатакднр

36,2 67,3 70,7 36,8 63,8 32,7 29,3 63,2

3.74 5,86 -6,37 3,93

99,0 2,42

97

30

94,00 94,0 98,0 1,55 2,01 2,43

93 22

8,0 6,5127,5 99,6 16,1 13,2

■35, С 64,4

3,51

1С0 2,37

93

.28

3,5

50 90

29 10'

3

47,5

30 О 17,5

5.0 О ■

4,30 8,45

128

100 80

33 42 13 7

27,5

зб;о

25,0-а.О

5,50 8|10

227

50 90

62 28 3 2

45

30 30 5 О

'95 96

20 32

5,5 7,5 105,4 125,3 129, 12,1 16,9 15,4

5,50 4,30 4.2 8,10 8)40 а,£о

205 131 125

50 90

54 30 12

4

50 30 15

5 О

100 80

36 40 16 8

30 40 20 5 5

100 3040 44 10

2*

2 1

МгэЗЗ'н олунду кя, Cytyk белкэдэр тзрэ олан арыларда, вз ары чинслариндэ флоромиграсиЗа етмэ хусуси^зти вардыр. ФлоромяграсиЗа «тмэ хусусиЗЗзта арап балка арыларннда 64,4 фанз, Ланкаран-Астара-ныц субтропик болкэсиндэ 63,2 фааз-, Бе^ук Гафгаз бвлкэсиндэ 25,3-33, £3,1 фаиз вз Китак Гафгаз б&ікзсийдз исэ 27,5-38,0 фанз тэшкил ат-ьсгадзр. Даглнг болкэ арыларнкда ФлоромяграсиЗа отмэ хусусиЗЗэти apaii вэ субтроітак Солкз арыларыиа нпсбэтэн заи^дир. Сары Гафгаз чинсли арыяарда шхтэляф блткялэрян чэтэЗотэ флоротляграсяЗа етмэ хУсусиЗЗэ-та Боэдвэ Гафгаз ариларында олдугуидан 32,8 фазз артыг олмушдур.

JoiE ЧЯЧ.ЭК ач ал биткялэрин ютдары артдыгча субтропик вэ арая болкэ арнларшща, соЗуг ггнлзрдэ исэ даглыг белка арыларында Флоро-•яіграспЗа етмэ габшгаЗЗзтп yctyjuiyk тэшкил 9дар. Еелэлвклэ, тэкамул прососл нэтшгэсяпдз аран болха арнларында ист л, дакшт бэлкэ арнларында исэ соЗуг иглгм'пэраитиндэ даЬа фаал ^шороъшграсяЗа етмэ хусу-сиЗЗэти эмэлэ халмящдар.

Республика эра: лсиндэ ЗаЗылмыш 6ytyh арнларда чеха биткисина флоромиграсиЗа етмэ хусусиЗЗэти хучлу олмагда /46,2-53,9 %/, тэчру-бэ' групларында 6o;3yr фэрг MYraohiraa едилмамвддир. Дар мэниэли арыларда чэмэн Зончасы /В,7- 9,9 %/ вэ гангал биткисинэ /5,9-8,4 %/, аран вэ оубтропик белка врыларывда исэ сурвз /6,3-7,9 %/ вэ бостаи биТкилэринэ /4,9-7,5 % / флоромиграсиЗа етмэ ьгаЗли кучлу олмугщур.

Бурадан бала нзтичэЗэ кэлмэк олар ки, да?лыг эразпдэ ЗаЗылт.шп арштрын Ьэмин шэраитдэ мевч'уд биткилэрэ меЗли, аран вэ субтроп:'к белка арыларыяа нисбэтэн дайа артыг олмущдур. Еуігу табяи hai ho с ас етмак олар. hap бир чанлы организм тэкачул просаси нэтйчэсиздз Зер-ли шэраитэ, этраф myhirra вэ битки алгшш» уЗрунлашыр. Бу хУсусиЗЗэт ирсэн меЬкзмлэнир вэ кэлэчэк нэслэ верялпр,"

5.2. ^ЩРДА.З^^іШШЗГШШІ^ИСШЛМЛЗИа. Адаршхмш тзд-гитат ишлзринлн нэтичэ'лэри кесТэрир ки, аран вэ субтропик, болкз арылары сэйэр учутуна саат 500-530-дэ, дарэтэ^и вэ дарлыг болкз арылары та онлардан 0зо-.2°° саат кеч бапиаЗырлар. Арылар ЗаЗ мев-сумундэ учупа дайа тез / 4Э0- б00 /, Зазда бундан■ Зарин саат, па-Зызда исэ бир саат *еч баплаЗырлар.' ■

Jasfla вэ паЗызда арал вэ субтропик белхэ аилэлэринда Зуваїд ' гаЗшіан арыларш мигдары / 39-97; 185-196ары/, дар вэ дарэтэди бвл-кэлэрлэ етгаЗисэдэ аз олмушлур / 52-61; 33-98 ары/. Бу да арая бал-кэдэ Ьаваларын Зазда вэ. паДызда даалыг Свлг.элзрлнэ каобэтэн ;ictu кечгтасилэ элагэдардир. Лети ЗаЗ кунлэрквдэ исэ арііларцц учулу ба-.а riypvai муддэти 6утун Свлпэлардэ тэхггавэн еЗгл вг.хга тэсаи'Т esap.

Апаршішш тачрубэ натшэсшщэ муэ^ан олукду ки, боз рэнкли ар, лар /Еоздор Гафгаз арысы/ дамыг белка Ja, сари рэнкли арылар /Сари :'ч;:газ арысы/ ксэ аран ва субтропик белкэлэрэ jaxsz; уДруша'ДД1.-?ыняаи о.чларын Ьэмин белкэлардэ учуй фэали;);)эти дала шітенсивдир.

5.3. УЧУШ_АРирРШВД lTT'_VXIIYrTiIjr¿n£OT!í_. Сары Гафгаз ары чин-синэ мэхзус Талый ва Азарба^чан попул^аси^аларшшк адлэлэривдэ бир зршкн кун эрзиндэ учуга етма мигдары орта іїесабла 7,5-8,5 дэфэ, учуз-да олма ;-уддэтк 129,7-125,3 дэгигэ ва Зувада галма вахты 15,4-1Г>,9 дэгигэ олглутадур. Еоздаз? Гафгаз арыларынын Габагтэпа ва Гонагкэцц поп у л j ас и j с я арын д а бу кестэричялар мувафмг олараг 5,5-0,5 дэфэ; 99,6-г1Г.,4 -эгигэ ва 12,1-13,2 дэгигэ олмущдур./Чэдвэл & 4/ Бурадан Боздар ГаФгаз арыларынын Сары Гафгаз арыларкна нисбэтэн гкса мгддэтдэ je" топлалаг вэ-ону Зува дахили арылара тез па^лачаг габили^атинпя vr>TYH ОЛ'ЛаСН KepYHYp.

5.4. АР1ігцАРаА_ІЕЇЗЛ9[Ла XYCyCHJJ3Tlí.Бші ариларында бечэлэмэ чо-хат.-п шістшікти олуб, аил^нин бир йиссэсинин тэбии jcuuia а^рылараг y.rú: аила эмэлэ гэтирилмэсинэ дедилир. Арыларын бочэ вермэ деврувдэ ¿г г, мэьоулдарлыры азаядкрнндан арычшшгДа бечэлэмэнии кучлу олмасы jax-j,! hare Ьесаб едилмир.

4 .',--лц чэдвэлдэн керунур ки, Гонагкаїїд вэ Габагтапэ ары попул-тапиз.-зларшщк 45-50 фаизивдэ, Талш аэ Аззрбазчан ары шпул^асиЗала-рынын исэ 25-30 фаизивдэ бечэлэмэ ме^ли ¿охдур.'Белэлакла, дар mjh-'•:элк арылардз ар'ан ва субтропик балка арцларыиа нпсиэтэн бечэлэмэ гезли зэифдлр.

5.5. АРЫЛАИЛ1 ДАІРАКЬНЇЇДА ИНСТИШЛЖ.Оксэр ankriaj дунганин »энуб ариларында бал орурлутуня медлил кучлу олыасыны, онларда бал тпіламаг га нектар каллри мзабэлэрини ахтарыб ташаг габилизЗатинкн кучлу олмасы ила из ah едирлэр.

Республика арыларында зуванын этдафиэ одилмэси вэ ба-іга jyna-дая бал орурлаьг.таенна дайр тэчрубэ кии ари аларнлчжы'цдыр. Бизим апар-ттнрымыз тэчрубэдар ва мгаэ^идэлэр нэтичэсиндэ ¡srajjah олупду ки, тац-р»б5 гртиукца Пары Га'Ттаз арилары арыхянэда бал орурла".?ра тыкали 'япн 6VTYH аял-»л^рз iwqyy одпрлэр /100 фалз/, а.;лэлэр:ш 60 -fаизі: iirs і -/'■>jaxa декирир ва залныз ЗО фаяз а::яэлэрд-> при п.-ркшы тегэ5:;г -">р. Ii) з dip Гафгаз аріхаршда Ьзчіш квстарлч:иіар этваТяг олпрпг 50; 'і; гэ 30 *г>хз тзтаїд уяиг. /Чадв^л Л 4 /

Іоля.тлслч, Сар;: Гафгаз ар^лари Боздар Га'ггз агетарина Ш!сСэ?->и го:.,тзлара даЬц ^эч-гвуз ет".»а хуоус::1,рт'/.нэ 'іихк^г".-; ,

nn? Гафгаз при аллэларанш 10 rf-аазя, Сары Га^газ ары палаларшшн иол, ;jO факза аз Зуваяарынц. мудаУ-аэ еда балмирлар.

5.6. АГ^АРШПЩСАНА ГАРШ МУрСИБЭТИд. Ары аалалэранэ гуллуг ■ зачанк агычыляр бадпааситэ ариларла тэмасда олурлар. Арылар бу заман ансанларын бу Ларакэтлэринэ гпрпш взлэринан муэЗЗэн мунасибатлэрапа балдирирлэр. Арыларын ачыглы вэ сакит олмасшшн haw елми, Ьэя да тэсарруфят а1»ма33эти в ар дыр. Хусусила изЬэрвэ шайаратрафы саЛаларл арнханалар олдугда арыларын бу хусуслЗЗатлэришш ahava333Ta даЬа да артыр.

Создар Га?газ ары чинсана махсус аилалэрда апарылмыл 50 бахым заманы оиларын* 53 фаизинд» арилар взларани сакит, 29 фаизандэ нис-бэтэн сокит вэ Залныз 3 фаазинда ачыглы апармьилар. Сары Гяфгаз арыл рынпн 33 ,}аизч сакит, 42 Jaasa насбэтан сакит вэ Залныз 7 фааза аса ачыглы олмупдур. /Чэдпэл .'р 4/

Голэликлэ, Боздар Га[гпз арыларынын сакит. Сари Гафгаз арыларь1-ннн аса ¡шсбэтак сакат аламата маляк олмасы муаЗЗэнлэщдарилда.

Ар:иаркн сакат вэ ja ачыглы олмас'ц ары аиласинан кучукдэн ясн-лидыр. Кучлу ары аклэлэрандэ саклтлик аламэта 64 фаяз, орта кучэ малик аалэлэрдэ 54 фаиз, зэа| аалэлэрдэ аса 40 фанз тэшкил етмапдар. Эсас нектар кэлара двврундэ рры аалэлэрандэ чансивдэн вэ кучукдэн асыли олмаЗараг арыларда сакит лик эляшти Зуксэк олчагла /60-30£ / тэчруСа груплары арасында top г чох ккчак олмупдур.

6.0. АРИЛАРШ ХГСУС^оЭТЛЭРЛ.

Арыларын ^изиоложн хусусаЗЗатлараялн »¿раналмаси ары мэЬсуллар;,. ;шн астоЬсачында хусуси рол оЗнаЗнр. АзэрбаЗчал шэраатиндэ бал ары-ллрынкн ^азаолоха ХУсусаЗЗэтлара алимлэримнэ тэрэфлпдэн еЗраналмэчк i-дар.

6.1. АРЩАЭД гадэн ¿А£лш г^/^яАГ^знс^у^уоусЛиудглэпи

Ар"ларда гтгтханш re.ipa--нормам кечмаси, онларин оргалазппдэ ••:зкэр:т аз пэ elraja? jp?u'H аса олмлмаоц алэ азаЬ едалир. Гст дввру-ну javajan лри калла , Заз-jaj двг.руцун арьиаркна нлебатэн узун чгд -.эг Ja-iajf Салар. Онларда бэдзн вэ удлаг гозаси Зах'пы илка-а' отт.п!.*тяр. А.Чпураоао /1954/, ".П.Газдак, Я.А.ПотеЗиш /1953./

Атрия».-.-» тэдглглт талари нэтиоеккчэ «врунур.кя, па^кз дэг-ру»-дэ агылчрлд бэдэн jcmt вэ удляг вэзаса jaj арылари ила мугазисэдэ ЛчЬя jMt":::. amraT\t ет-глэдар вт гвв'.-yn f^ргл'эп бао-етрак чэЬэтдэ е'та- • бапгцдыр.-'?- О,*" /. Ч»двэл .'•' 5

Республика "гур.аат^ндэ бадэ i ja^K в-» удтаг вззасиюи? анкхлаТ« i«-1v" ГаТгаг> .чги-'4;:л1?,а ->к Загп*: ::э аган С«г.--> г-;ларк:ш.ч аса заа?

олдуру mysЗЗэнлэмцирилмиадир. Гоздпр Гефгаз арыларында Оэдз. 20,1-23,0 тата, удлаг вэзиса исэ ІЗ,0-14,С Сары Гаїта рында олдурундак Захшы инкашаф отм;п.:, .гр. Au» рімакз гзчргбэ синдэ мгэолмупщур ки, даглыг беллэ аргаарындя cojyr .о т.ггдгзтли гшілачаЗа yjpyn очараг бэдэн jaPK вэ удлаг вэзлс" хз аршарына нисбэтэн даЬа Захшы иикиїаї'. еш;("шир.

П Jfjffi 'á57.z4'-*-

/зук up пн

чэдвэл

БАЛ APUCKMI ФІШОЛОЇЇЇ

¿эглзри

Ары чинслзрг- ПопулЗ&СЕЗ®^*-?

К о с т з р-н ч п л э р

1іязда?4 С'арїлРаСаг-ІТонаг-ігр „~"ТІЇ, іГафгаз 1Га$гай тэпэ 1 кзкд 1*[""и 1 ^ \ 1 1 1oaJ4ah

а/удлаг вззесинин ¡гнкипафы jajjfla /бал системи илэ/ падызда /бач системи алз/

б/бздзн 3 ары,,і ajда/бал сист/ паЗызда/ба? сист/

b/ешчи арыларык биохимізвн тзрккби: гуру кутлз/оарцр-сагларсыз/ мг. cyjyií мигдары.мг. гуру кутлэдэгазот, %-?л ' jap, £-лэ

г/арыларыи jainavia мурдэтц

Дазда /г.унлэ/ Заіда /куша/ падызда Jgkyíuiv г:;ида /кунлэ/

2,5 2,2 2,4 2,6 9 3 2,1

3,2 2,8 з:і з„з 2: ,9 2,8

2,9 2,4 2,3 з,с п , 5 2,3

.3,2 2,5 з;і 3,3 о' 1 , 5 2,4

33,6 32,6 34,1 33,0 ,3 ::5,4

53,0 65-5 63,0 сз: і ог. 66,7

■7 1 В,5 7Д /7-і ^, !з 9,0

19,4 13,9 19,1 iSs 6 і ъ lo. |7 13,9

27 23 34 130

25 21 32 120

д/каталаза í еруентишш Фэсллырч паЗыз аЗларивда иЗун аЗында 6,5 август оЗын.6,7 Зшалы гыш арыларывда 13,4

е/инвертаза ферь,ен""млш фэаллырь: /15 5унлук арцда,глукозо,мг./ йазда 17,4 Зазда 25,Й пазкзда 24,7

ж/диаста..а ¿['ормедтинан фэаллыга /15 tyiuiyk арщг, глукоза.мг.

іазда 4,"

b,7 5,9 1Í,0

лаЗда пазыэда

5,9

'■М , b

27,7

4,9 6,9

'0,6 13,0

17,1 25,4 24,4

3,9 5^3

6,6 б!з і5,з

17,7

25 8 25 О

4,3 5!э

26 20 9

120

G,0 1І,4

19,5 22,1 27,3

4,8 е;о

24 22 32 120

é'S 1б>

21,3 25 2 28,1

5.0

7.1

6.2. АРЫ1АР1И_Р/0НМЛЗВИ ТЗИСЛШ ЗЭ_ор^а_ХХСУСШЭТЛ31М. Рос-публикамызын тэбии иэраитй вз битки зртуjy ез мухгзліфіиЗи штэ фэт>г-лэнир, Мгхтэлиф белкэ арыларыкда илин фзсібшндзк, гэбки яэраитдэк вэ Зем багасш!ын дэЗиякэсинлэн асылы олараг СиокимЗэвл тэрклб ejir; олмур. Она -ерэдэ Зерли зэраитдз арыларш; органнзетнлн биоклмЗэви

■гэркибпннн вЗрЭНЙЛМЭСЯ XV с ус и Э^ЭМЯЗЗЭТ кэсб влир.

1.1уэЗЗзн олуямувдур ки, дарлыг белкэ /63,0-64,0 вэ паЗкз изолинии арыларынын /65,4 Ц органиэадиндэ суЗун гагдары аз, гуру кутлз-яик мигдары исэ чох одур. Аран бел*э арыларында /66,7$/ вэ Зазда Зетинщирялшпл аршарын /67,5?/ органазминдэ ясз зксинэ суЗун мигда-ры чох, гуру маддэтш мягдары исэ аздыр. 5 ¡«-ли чэдвэлдзн керундгЗу кимя бу хУсусиЗЗзтлэр мзтпдэчэ аран вэ даглнг белкэлэрквдэ ЗаЗылмки Сарн вэ Еозда? Гафгаз арнларнна дэ алддир.

Апарылмнш тэчрубэ замани аран белкэсинлн вз даЗыз нэслатхк арыларинда органнзчпн гуру кутлзсиедз азотун мигдары дагишг вэ Зал нэс-ляшш арылары елз штаЗисздэ 12,0-20,0 фаиз чох олмасы музЗЗэн едил-мгидир.Дваяыг, давэтэ ¿и белкэ арштрцнын, вэ паЗыз нэслинин ари-ларыкык срганигмиздэ Зарын мигдары 41,6-42,1 фаиз, аран белкэ вз Заз наслЕняк арылары клэ. мугйЗесэдэ чох олмущдур. Аран белкэлэра ары-ларын тачэк тозуна олан тэлабатыш .едэднЗиндэн онларнн органязмиядэ За?нн ва зглалын шгдары дайя артыг олур.

3„3. АРША?2АтеОТМА МЩЭГИ. Арн аилэлэриндэ мевсун зрзиндз ары нэсюиэря бир-^криня звзз вдир, Онлар фкзиоЛожи хусусиЗЗ3^3?5'-кэ хтсусзн дэ Зашила муддзтлэринэ кврэ фэрглэнирлэр. Гш аркларнянн Зашаиа муддэти 3&3 арыларн илэ мУгаЗисэдэ 4-5 дэфэ чохдур.

Республика чпэраитивдэ Боздар Гафгаз арылары Зазда 27 кун,ЗаЗда 23 кун, паЗызда 34 кг к вэ гышда 130 'кун ЗаяаЗыр ки, бу да Сзры Гаф>-газ арылары кдэ мугаЗисэдэ мувафиг олараг 2; 2; 2; вэ 10 кун чохдур. Адаршшшп Ьесабламалар квстэрир кя, Заз, 1а3 паЗыз вэ гыш мйвсумундэ оив-бирини звзз едзн дерд ары нэслинин Зашама муддзти орта. Ьесабла давлыг бвлкэдэ 182 кун, дарэтэЗи белкэдэ 207 кун, аран белкэсиндэ нсз 175 кун олмупдур. Ьэмин кестэричялэр 'Боздар Гафгаз арыларында 214 кун, Сары Гафгаз арыларында исэ 198 кун олмущдур./Чэлвэл 55/

АзэрбаЗчан шзраитиндз аран белкэ арылары вэ Сары Гафгаз чннск-н") мэхсус арылар инкшафа даЬа чох шЗл етдяЗзндэн вэ Боздар Гафт аз ариларына нясбэтэн артыг ары артымы Зетгещзфпддя^индэн оаяарын емру гысалыр.

6.5, АРр^ДА^етЖШЛЭИЩ ФЭЛЯЛЦГИд, Нектарин бала чеврклкэс;:н-дэ арынын тупурчзк вэзилэргашн вэ онун тзркибяндэ олан ¡шпоетдзд Фер'лонтинин хусуси Зори вардыр.

Республиканки Заз вэ падыз мевсумунд'э аран белкэ арыларызда ::н-вертазанш! фэгллыры, данлнг белгэ арылпрнна нисбэ"эн 15,1-20,3 Тгпз артнг атауздур. 5 ,'5-ля чэдвэддэи теруцур ки, :шн ;а,] «дпсум^йдэ бу ганунауЗруаяуг позулур. Длр вэ даттэ^:: Селкэл?рдэ Зп,) :.-<»г.сг.'уцд-. тшпертаза ?ор"еитгакн Фэрлл1грк ,1лз *гвгг<упл н?.с'.*т\ч 'М,2—12,1 :г*гз

пздаЗыз двврунэ нисбзтэн исз 9,8-19,0 фаиз аргыр. Еелэликлз Боздар Гафгаз арыларында тавертаза ферментинин фзаялыры ¿азда вэ паЗызда Сары Гафгаз арыларына нисбзтэн мувафиг олпраг 17,2 бз 12,1 фаиз аз элмуа, ЗаЗда исэ зксинз 8,5 фаиз чох олмуццур.

Арыларда инвертаза ферментинин фэаллыры илз бал мэГюулдарлыры арасында Зуксзк сэвиЗЗЭДЗ дгз мутзнасиб асиллырын олмасыны муэ13эн-лзадирдкк, Бу асылылыг дарлыг белиэдз 0,64* 0,30, дарзтэ^ч белкздз 0,85± 0,21 вз асан белкэсшщэ исз 0,71^ 0,10 олмушдур, Инвертаза фе ионтинин фэаллырына керэ арыханада бал мзЬсулдарлиРынык эввэлчэдзе прогкозлащдырычи мэ"луматларыны вермзк мумкувдур.

Битки чичэЗинин вз тозчурунун тзркибиндз муэЗЗзн мигдарда ии-шаста вардыр ки, бу да Залныз 2иастща_феркентинин тз"сири алтында парчаланараг такзрз чеврилир.

5 №-ли чэдвэлдэн керунгр ки, арыларда диастаза ферментинин фза лыры ЗаЗ деврундз езунун эй Зуксзк зирвэсинз чатыр, паЗызда исз зеш дэн дзалыр. Арал вз субтропзк белгэлэрин арыларында диастаза формен-тглн фэаллыры дарлыг вз гарэтэЗи белкэлэрэ нисбзтэн 19,5-38,0 фаиз артыг олмущдур.

Сары Гафгаз арыларында диастаза ферментинин фэаллыры оутун мех сум зрзиндэ Еоздаг Гафгаз арыларына .нисбзтэн Зуксзк олур. Сары Гафга. арыларында диастаза ферментинин фэаллыры Без пар Гафгаз арыларына ни-бэтзн Зазда 19,5 ЗаЗда 33,0 вз паЗызда исз 33,3 фаиз яртыг олмушдур. Бу да Сары Гафгаз аилэлэриндэ инкишаф этмз моЗлинин даЬа хучлу ош;. сн вз ары артымынындаЛа чох бзелэимзеи нэтичзеиндэ арыларын оргяниз-миндзки диастаза ферментинин дейа фэал олмасына сэбзб олмуццур. ■

Аваршшыш тздгигат игалзринин нзтичзлэри датаназ^ Ферментинин фэаллырынын арыларын гышламасында 6вЗук рол оЗнадыРыны вз гыишамань;11 прогназлаядырылмасывда е"тибарды васитэ оддуруну кестэрир.

5 .'с-л и чздвзлдэн керунур ки, дарлыг белкэ арыларында каталаза ферментинин фэаллыры аран белкэси арыларында олдуруна нисбзтэн, Еоз-дар Гафгаз арыларында исз Сары Гафгаз арыларына нисбзтэн 14,0 фаиз артыг олмущдур. Август аЗында каталаза ферментинин фэаллыры иЗун а^ц-на нисбзтэн 3,3- 3,Ь фаиз артыг олмущдур.

¿шиш гыи арыларында исз каталаза ферментинин фэаллыры иЗун вэ август адларына ниобзтзк мувафиг олараг 1,9-2,1 вэ 1,7- 1,9 дэфэ арт-мкздыр.

Гелэликлз чэдвзх-.зг г.&рунур ки, АззрбаЗ^ан аэраитиндэ аравдан дзрлиг истлгамэтикз галхдыгча, Заз дэврундэн ппиа\'аЗа Захкнлг"щ;.тча па аршшн Заиы артдыгча каталаза Зерченткнин фэаллыры да тэдр::чэп ¿уксэлир.

фермвнтинип фэаллыи! ила гыш муддэтивдэ аилэнин сар* отдиДи Звмин мггдары.драсында таре ыутанасаб асцллырын олыасины муэЗЗэн втдяк. Еу асыЛшшРНЯ мстэричяся дамнг белкада 0,51* 0,21,

дарлиг белкадэ 0,55± 0,20 па арап белкасинда иса 0,45 ± 0,15 олмул-дур.

7. ары Артшігшн :ппазііАФ дввпдаршш хусусимэглэри

Бал аріиарн Ьемокенетик вэ партеногенез усуллары ваоатаедла чохаяырдар. Ана вэ иоти арылар дишя фардлэр олуб Ііамокенетик. еркак арылар иса партеногенез чохалиа ваоитэсила эмала кэлир.

Азарба;)чші арилярынын чохалмасына кенотипик вэ фенотиііик хусу-си^атларин тэ"сирлшш муа^анлапширилмасішкн Ііам елми, Ьэм да тэ-сарруфат аЬам:іЗ,1ати варлыр, / Чолвал Я 6/

Чэдвэл .4 6

АРІЙАРДА. .ЯКШЗ Д9ВРШН 1ЩДЭТИ /*унлэ/

«■ Бо з дар Га| газ ары чішекі Сары Гафгаз арц члнед і'нкипаф дввру і___і____

аня . ¡ГІЧИ 1 оркэк -ІГ-1 ана 1 ИШЧИ "I еркак

1 ары ары і арн 1 ары і ары і ари

_^—:-і—:_д_ , \ __І_:_І_'.

¿умурта З'З 3 3 3 2

СурЬ 4,5-5,0 (5-7. 7-8 4,5-5,0 6,0-5,5 7-С

Луп гяба?ы 2 2-3 4-5 2 2^3 4-5

Пуп 6 3,5 -9,0 10-12 5,5-^,0 3- 9 5,5- 11,'.

Ч З -.1 ;! 15,5-16 19,5-22 24-23 15,0-16 19-21,5 23,5-27,Г

Чадгчллэн кврунур кя, Сары Гафгаз чинсана малик арыларин ¿шк;;~ -;аТ дввру, Го з л ар Га ¡газ чинсикин арилары ала муга^нсэдэ 0,5 кун э : гал бала чать'р. Гу Сари Гафгаз ариларании Гоздар Гафгаз арыларшч .шебатан шгккпага лаЬа чох ме;}илли олмасы ила изаЬ вдилир.

Азэрбазчан ар.шыринда :ічюстаф деврт Украина вэ Руск,}шшн тама;, арыларн ялэ муга^.:садэ 0,5-2,0 кун кеч *амямлянмасы, тэбаи лглвм •.:>.;-раетпн.ш ¿еря;: прнларни формалгсмасына ьа онларын чохалмасына кэс-ки.ч та"сі:р етмэсиня кестэрнр.

АЗ ЭР Г А иЧАІ ІЛА «ШІХЩІ АРЫ ЧИНСЛЭРИ БЭ ОІШАРІЛ ПОПУЛи АОІЇо'АТАПЛДИ ХУСУСИ^ЭТЛЭРИ • Республика араззеинда ЗаЗштмцп ары чинсларпюш попул.^асалари-іш муэ^эн етмэк маге а дал а 1933-1992-чу иллэр эрзиндэ апарцымишз тадгигпт игалари нэтпчэсиндэ цлк дэфа олараг арыларын/кзчи, еркак вэ ана ярылар / Сутун эсас эламэтлари. комплекс іїалинда вЗранкияіз-дар. Гтртда роспубликаннн мунталиФ белкэлэрлндэ арыларин пкеторзер іла-.птларя, ран«;!, уутлэси, давраїшгшнда фонот::п;:к фарли хусусл^-,)>г.->р ; > тэслрг'-'Ч;? чЬлтаЗ.Іат:! тэдглг ед;:лм:та::р./Ч">ді.-зл '■■' 1,',?, V . "

Апарылмыа тэчрубэлэр нэтичэспндэ мухтэлиф белкэлэрдэ ЗаЗыл-мыи арыларын эсас элаыэтлэри вэ хусусл^этлэри тэ"3шг едилмаш, окла-рии эсасында АзэрбаЗчан эразисиндэ меичуд о л ал бал арысынын чинслэ-ря.популЗасиЗалары вэ онларкн ЗаЗылдиры бвлкэлэр муэЗЗэн едилмиш-дир. Топланыыш материаллар эсасшада охшар элаыэтлэринэ керэ раЗон, бвлкэ эразилэряндэ ЗаЗылм™ аршшр бнр популЗасиЗа алтында бирлэш-дирилмищдир.

МуэЗЗэнлащдиршшизщир ки, республикада бал арисшшн икк чинси Боздар Гафгаз вэ Сары Гафгаз ары чинслэри ЗаЗшашщдыр. Боздар Гафга; чинси БєЗук вэ Ккчик Гафгазын дарлыг вэ дарэтэЗи белкэлэриндэ, Сары Гафгаз чинси'исэ аран вэ субтропик белкэлэрдэ ЗаЗылмкадыр.

Боздар Гафгаз чинсинин ЗаЗВДД.ыРн эразидэ биолохи вэ тэсэрруфат хусусиЗЗэтлэри нэзэрэ алынараг онлар икл популЗаспЗаЗа аЗр'Ушыпщыр.

1. Боздар Гафгаз ары чиксишгн Габагтэпэ.популЗасиЗасы.

2. Боздар Гафгаз ары чинсинин Гонагкэнд шшулЗасиЗасы,

Габагтэпэ ары популЗасиЗасы АзэрбаЗчшща Кичик Гафгазын дамш вэ дарэтэЗи бвлкэлэриндэ ЗаЗылмыцдыр. Даакэсэн раЗонунун Габагтэпэ кэндандэ илх дэфэ олмуш харичи алимлэр бур ада узун хортумлу арила-рыв олдуруну муэЗЗэн етмш вэ онлары Иэмин Зорка ады илэ Габагтэпэ арылвры аадандырмывдар. Она херэдэ йэмии ад алтында дунЗа иеЬрэти газандыры учун Су ары групуна Габагтэпэ ары популЗасиЗасы ады вершь мишдир.

Гонагкэнд ары популЗасиЗасы АзэрбаЗчанда БоЗук Гафгаз сырадар-ларынын этэклэрнндэ Зсрлэшэн бвлкэлэрдэ ЗаЗклмыддыр. БвЗук Гафгазын этэклэриндэ ЗаЗылмыя Гонагкэвд Ьэр тэрэфдэя дарларла эЬатэ олуныуз-дур. Бурада. Ьэмин арылар вз эждадларшын кснетик вэ крси ке^фиЗЗэт-лэрини тэиизликдэ горуЗуб сахлаЗа бшс.ыплэр. Она керэ дэ БєЗук Гафгазын дарлыг Селкэлариндэ ЗаЗылмыа ары групуна - Гонагкэвд ары попу;. ЗасиЗагы ады всрилгсгдпр.

/зэрбаЗчшша Сары Гафгаз ары чинсшшн ЗаЗылдыры эразани вэ ари-ларын биодош вэ тэсэрруфат характерли хусусиЗЗ'тлэрини нэзэрэ аларп бу чине и к;-, ары популЗасиЗасына аЗрылмыщдыр.

1. Сар:: Гафгаз арч чинсинан АзэрбаЗчан популЗасиЗасы.

2. Сары Гафгаз ары чиї.сюган Талнш популЗасиЗасы..

Сары Гафгаз ары чинсинин мэшэЗг Чэауби АзэрбаЗчан бвлкэси одну рундан Г)экин ары групу АзэрбаЗчан ары популЗасиЗасы авдандырылмншдыг Ьэмин аршіар республиканын аран баякэсзшдэ ЗаЗыдмыакьр.

Талыш арь' популЗасиЗасы эсасэн рэспубликанын субтрошгк бвлкэ-лэри эразллэриндэ ЗаЗклдырыны нэзэрэ алараг бу ары групу Тадыл ары популЗасиЗасы адлацдырылмыадьф.

8.1. РЕСПУЕЩ4 ГА£ГЙЗ_ЗЭ_СА?Ц_№ГАЗ АРУ

Айариташл тэдгягат иаянш эсасыцда республика эраЗисиндэ мтечуз при яинслэраига беоложи вэ тэсэрргфат хтсу-сиЗЗэтлэршш яззэрэ алараг Зэрля тэбта вэраигэ yjpyn щ« нсяэрх-нин вэ онларцн попузг^ает^ежаряшш раЗоняавдцжшсагнаа хтсуен эЬэш^-;)эт верилютщкр.

Ары чинслэришга рз^скяяр тзрэ плавлстдырыиюоы апзрнлдагяа даЬа диггэтли олиаг лазывднр. Бурада бурахылш tuts бар сзЬв кэяэчэхяэ чох ачыначаглн вэзи^этин ¿зрешасыяа сэбэб ола б мэр. Она кврэдэ арн чзнслзря ¿ерля пэралтдэ дзптэтлэ. Дотд¡ihиядыгяаа сонра кстхфахэ оди-мэлидир.

Рэспублнканын эсае эехтар хэляря да&»э$| вэ девхвг баяждддряд эразисиндэ. Зерлэшир. БкзяетТафгаэ. арыхаривда Сары Га$гзз еряхарнка киобэтэн бая топламаг-шЗЙ ктчлт слдуру Ііалда киэвян хнюзаф и» ттсусиД^эти ксэ экскнэ, зэи$дяр: Талыш вэ ТЬняисэнн арз migajscxja-лары дарларын зігамсанда ^врлзщця^гндэн вэ реснубиакашш аргз бвяхэ-лзрлнэ аз мдгдарда гзчтртздгЗтядэн, онларда нэяэз арЕггрдгн хбгрэт аилэлэрия мзпдарн азднр. Гайаттэпэ вэ А^зрба^ган ai» BKiysJaciiasa^sa да исэ мэлэз ары адшардвш иитдара тохяур. АзэрсВДггза бгзта ахкакз лэрдэн ары танслэри вэтартвшсадяр. ' .

Апаршшнп тэдгигяг яхгзрашян вэтвхреячзэ pecsjtíDsaxa spa лэри вэ попуяjacHjsurapa агакяаяпв xa&ása раЗозювотфаааца дайа иэгсэдэ у^рунлур. - -

1. Габагтэпэ аре ицц^яjarajspg peesT&ZEsasa spas. Estes Га^га-знн да?ляг вэ яарэтэ$а: баисэхэрщдэ jepsarass pgjescçst гргггзгря тчгл шганлагднрютіаянЕвр. fiado nsaysjacajaispa tacxcjs ярзтагстг pg©_ публикаяын Eejrx Гафгаз в» Gytírpuiuut баасагэрквэ ага^шавса юэаэйэт

бИЛЯВМНр. . ' - - • ■''.-_."* . . ' , .

" -2s Гонаткади tros ;шяздЗягяЗиаднд. ésauája» Eejn í^J-bspesh» гзн1-лкг, дарэтэ^х в» Ьэкга беяливял эгрвф раЗокгяркзва зретдарх тгта

гаетлрхдая -яайзйззрз кара сдуу^жи ггс-публикянын аран вэ- Кйтаж Гафгаз беххахэрор азгдкэееаг ввсхэ&зт йг— линкгр.

3« Азэрба^чан apa "'"j и^атдак ртсЕзйггкизе spzz

. вэ Кячик Гафгаз. белхзззрі гразхсхвяэ Jejsaeaoa ра^згігр тз^э аіаш— лащырнлмалвднр.

4. Талки арн nji*'jjwumf«f И^ЦДИ^М, JJJi ЯТЛЛЗТ ÛSBtit iïïAyji— ^асиЗаларнн арнларн яет'аа тэяасяа ояз^ш гяк^йхгкуист

субтропяк вэ онун Хэззр ffs-ttm" бпшзрет зрэзггэрж »ил ег.зегзт— дырыл*асн гэгсэдэ мгваїаадир. ;

. . 9. АЛІ ШалаРкЛкИШАЗШ вз мзісулдарлішіді ііоззгл зсасларн

Ари аилаларинин кнкакафн табии чогра'и азраатдзн бо ари ^илслз-ринин машпаЗиндзн чоі аслндар. АзарбаЗчан арцларнада бу саііь уьуіг муддзт вЗраюшламквдир.

Аяардцріімаз тздгигат ишинин зсас магсзда табли иглам аралти;;) »сврз юскин фаргланзн дарлнг, даратаЗи вз арал болпзлзранда Загади, ари оплзлзринин инкшіаф механазкана муз3і1зі!лз'пд>ірмзк вз она тз"лкр аїі->ч ас ас ш.таїлзрдзн олан гшялгманн,кечїрулмани вз З/иакар^к піоах д^^б-кенипландиршша мехакизманин ганунаузрунлугларика ьапид комплекс Ііалинда еЗранмакдзл ибарзт олмупиур.

Бу магсздла 1986-1937-чи Т»«рїбз кшшда даша даглиг, дагзтзЗа г.з аран белкаларинда Заша^вн ара аалзлзрішин гншпяоф данакякасн вЗрзнилди. • .

2 Д-ли графадан керунур ки, бгтун белкалврдз Зорлакети ари аилаларинин кучу тзчрубз^з ва гкшіамаЗа гоЗулан деврз гздзр /2С-У11/ оЗнк, гшламадаи чнхдьігда иса даратаЗи бвлкг оршісрц фаргланмипяар, Онларин кучу- даїльїг ва араи бвлкз аршіарнна нисбзтан мувафиг олараг 14,1-40,0 фяаз артнг олмувдур.

Дарлиг бвлканин соЗуг ва аран Селканин иса дачника н Ьава шара-кти ари аилаларинин гншлама заманн даМ артнг енорка сарф егмасина сабаб олур., Она квра да арн аилаларинин кучу Ііамин белгаларда каскиц оурзтдз азагашцднр,

Еркон Заз даврундз аран бвлканин арнларн лоти Ііава шараатинда ва бал бкткилзринин даііа тез чичак ачдари муіштдз лпкигсафа даглнг ва даратаЗи бвлканин арьшарина нисбатан тез башлаЗнр.Лаз-ЗаЗ давруц-дз ар ач белкзішн арн аилаларигаш кучу дзрлкг ва дарзтаЗи бвлкзнян ашізлзрина нисбатан 12,9-18,9 фаиз артнг олмувдур.

Арн пилалзрзнда ил арзинда Зувада олан балнн мигдарь; мєвсувдзн асилн олараг даЗиаагапщпр. ДарзтаЗи бвлканин ашіалари дагльїг белкада олаіг гшалзрла мугаЗлсвда 60,9 фалз, аран бвлкз аалзлзрилз мугаЗисз-да пса 92,8 фаиз артнг бал топламнпщьф. / Грг?ик $-2/

Еолаликлз илкин тздгагатлар натичасивда муаЗЗан олунду ки, ари адлзлзрпнан 3аз ва паЗнз мєвсумудцз инкиїиафа аран белкаларинда ол-дугда дпїіа ¿ахтпьі кечиг. Онлар асао нектар калиря девруну даРзтзЗа Свлкалзрда, иЗунла исз дарлнг бвлкалзрда кечардиада даїїа артиг бал топла\'аг ючса.лна малик олурлар. Гьагламанн исз аз ари аткаса вз Зсг-мзсари-р стшкла дарзтаЗи белкзларда кочкрігрлзр.

/6.2

/2.6"

р.55" Даплиг

2.2Г-

ДагатзЗи

А

Тзчрїйе групу

ав -х

б)

о <п

о. 37

• :ЛХ7?І'.:І> Б&лСІГІ'ЛЄ арьі лил&сг.-.н'/.; ¿Є ..'! .!;.•.

' ¿АКігТи.* і» томруїс групу,—"— аг.»!,

--ца^лиг, паргтЙДИ. -- -

Она керэдэ 1987-1988-чи тэчргбэ илинда ары аилэлэривдэн ибарэт

Зени тэчрубэ грущг Зарадылды вэ бурада эввэлки илдэ ары аилэлэринин

инкишафыада мтатэлиф белхэлэр учтя ыуэЗЗэн олукмуш устушпгклардан" лстгфадэ етмэклэ мэйсулдарлырын артырылмасшшн Золдаршш е;)рэндик.

Jeíffl тэчрубэ групунун мэйсулдарлыг кестэричилэри эввэлки илдэ эн Зуксэк мэЬоуддарлызра малих олмуш дарэтэ;|и белкэдэ алан ары аилэ-лэрилэ мугаЗисэли еЗрэнидди, Па^ыз девргндэ аран бвлкэдэ Зерлэшмш Зечи тэчрубэ групунун аялэлэри дарэтэЗи белкэдэ,олан ары аалэлэри ил мтгаЗисэдэ онларын хтчу 6,0 фанз вэ тодладыглары балыя миддары исэ 9,7 фанз артыг олмущдур. Гшламадан чыхдыгдан'сонра Зени тэчруба Гру нунун арн аилэлэрин кучу вэ топладыглары балын мигдары мувафиг олара 9,6 вэ 8,8 фаиз чох оладвдур. / 2 *-ли график /

2 й-ли графикдэн кврунур ки, Заз-ЗаЗ девурлэриндэ ¿ет тэчртбэ групунун ары аялэлэри сгрЧэтхэ инкишаф етмиш вэ Зувада дайа чох бад '1'ош:амьшар, Ьэмик аилэлэрдарэтэЗи бвлкэдэ сахланмьпн аилэлэрлэ му-гаЗисэдэ 35 фаиз артыг ар-л артымы Звтищдирмиш вэ 52,2 фаиз чох бах топламшшар.

Апарылмыш тэдгигат ишлэри аэтичэсинда а^дын олду кя, республика шэраитиндэ ары ахяэяэркнии гнкишафыны вэ мэЬсулдарлкршш артыриаг дан втэри ойлары Зазвэ паЗыз девргндэ аран, эсао нектар кэлири лавру ндз/ЗаЗ мевсптщэ/ дагэтэЗивэ дарлыг, кеЗфиЗЗэтли гивламаны та4 нош етмэк учуписэ дарэтэЗи белкэлэрэ кечгргтайлд дар. Бу замад Ьэ-мян бельэлэрлн элвершшш имхаогарнедан сэиэрэли гстифадэ едилыэлидир

9.1. АЗЭРБЛ^Ч^Н ГОРМте щадзрщ ¿РТЩ ДВЕРЛЭРШЩ И£7СВДЭТ1гр. Аилэлэрин артьм сгр"эти чавая арыларын эмэлэ кэлмэсилэ елэы ¿алшы- арыларын мигяары арасыада олан мевчуд асц лылыгдыр. Лувада Ьэр кгн чазан аршгар эиэлэ ьэлир, Залшшары исэ елг} лэр. Чаван нэсл терэмэсинин ыэЬволмуш нэслэ шсбэтэн чох .олиасы аил; дэ инкизафын олмасшш квстэрир. ;.,

Ф.А. Т^унин /1926/., Г.Ф.Таранов/1978/ ары аилэлэрзнин инкишаф динамикасынн РусиЗакыя Зерлишэраитинэ у^рун вЗрэнмяшлэр. Русина шэраитиндэ ары аялэлэри эсас нектар кэлири двврунэ гэдэр дуз хэтлэ Зу-харыЗа дорру инкишаф едир. Азэро'аЗчан тэраятивдэ исэ. ары аилэлэринин инкиоафычда муэЗЗэн мгддэтдэ вир' сыра эсаслы дэЗишкэнликлэр баш верг} Аилэлэрин бу хусусиЗЗэтлэринии езрэнилмэсгЗерли шэрагт учти хгсуси э"пэш3дэт кэсб едир., ' ' : \ . ■ . ' ■

1235-193П чи иллэрдэ республика шэраитяндэ ары аилэлэринян ннки-прЛшы вэ г'зЬсулдарлыршгы е^рэю-оклэ Далашк аялэлэрин артыл сур"этики вз и.чкипаф деврлэрцннк хгсусиЗЗэтлэрини дэ мтэЗЗэнлэщдпр.дкк. Республг

камызда ары аалэлэрзнин ¿аз, jaj вэ па^ыз мввоумлэрк учун итшяафы-нын аиарыдахц беш эсас дарахтвржк двврэ а;)ршмасыны мэгсэдэуЗруж hscaö отдик. '.

Биршчп-гшиоыш еры дэслинлн Jera ары наоля ала а ваз олуныасы. икинчя- аилэтш фаол ипкияаф дввру, учунчу- аила дан кисба инкшпаф дввру, дврдунчт- дурручлут вэ гвЗри-фэал инклшаф дввру, бешгачж-аглэдэ гшача гчги J s на ары нэслянин Зетшцднржлмэож двврг,

Бщшрщ а®1Рі Республиканки аран бвлкэсиндэ февралын биринчи єикухпуЗувдз, дагэтэ^и балкэдэ фэвралыН' учунчу «нкушіу Зундэ, дарлыг болкэдэ исэ иартып ээвэлипдз баила^ыр вэ 25-32 кун давам вдир. Бу доврдэ гыалама .арыларц ке^фп^атча jera арыларла эвэз олунурлар.Ьэ-МЕН двврдэ влэн арыларын ьшдарн Звтнщдирилэн арыларын мвгдарына насбэтэн артыг олур. Баршща двврдэ аршшр кеЗфиЗЗэтчэ даЗишмэсинэ öexMajapar даглыг болкадэ ары аплэлэркндэ онларын магдары 22,7 фаиз, дарэтэ^п бэлкэдэ 13,0 фаиз, аран бвлкэсиндэ 20 фаяз вэ Jeici точрубэ груп адлэлэрнндэ лез 4,1 фаиз аэалыр. '

Иютнни_дов2. Аран б&лкэсивдэ вэ тэчргбэ груп аилэлэвиндэ мартын эввэлгнэ, дарэтэ^л бэлкэдэ мартнн а^ирмасиаз вэ дарлыг бвлкэдэ исэ апролдн эввэлинэ тэсадуф вдир. Бу. дввр аалэдэ арыларын шгдары 2,3 кг-кучэ чатдыгда гуртарыр. Ары аилэлэрн бу гуввэЗэ малше олмаг учти дарлыг бэлкэдэ 96 кун,, дарэтэЗа бвлкэдэ 78 куй, аран бвлкэсиндэ 108 хун вэ Звіти тэчрубэ групунун ары аллэлэриндэ 72 кун вахт сэрф едирлэр. Бурада Зенз тэчрубэ груп ары азиэлэри башга белка зра-зллэриндэ еахланылан ары аялэлэрааэ ннсбэтэн аз ыуддэтдэ ары артыш Зотппаирмэклэ икикчи фэач шпеишаф дввруну тамаила^ыр.

Учун^у_д0В2._ Дарлыг бвлкэдэ и;)улун эввэлинэ, дарэтэ^и бвлкздэ иЗунун эввэлинэ, аран бвлхэеявдэ аЗунуа ахырина вэ тэчрубэ групунун ары аплэлэрэддэ псэ «а Jus бирзшчи онхуелуЗунэ тэсадтф едир. Ана ары-нші шанчи деврдэ гоЗдуру Зуыурталардан эмэлэ кэлэн арылар учунчу даврдэ Заткин арштара човршшр.

Учунчу дввруя знкштафы ана арынын якжнча дввр замани га^дугу Зумуртаннн ішяаршщан вэ арыларын Звтшдарндмэсиздэн асылы вддуру учун бу дві р нхеба шотшаф дввру адлаяыр. Бу дввр аиладэ арыларын ыигдары 30 мзенэ чатдыгда гуртарыр. Аларылшга тэчрубэ нэтячасивдэ ыуэЗЗэн ©лмупщур кг, дарлыг, дарэтэДа вэ арая бвлкэсиндэ ари аалэлэ-pz дайм бир ¿ордэ сахлйыгда учунчу вжеба хшашаф дввру тамшиаащр, Лни тэчрубэ групунуи ары адлэлэрявдэ ясэ гчтвчт насби иикдааф дввру иормад квчяр ъ» 24 кун давай еджр. Артнг я^унун эввэлквда бу азлэлэрдэ 30 ыанэ гэдэр арк »тур. Бела аилэлэрил эксэрж^эгя даї^

лиг, дазэм^г в» аран' болкэлариндэ оахланилмш аплэдэрдэн <1эргли влараг эсас нектар каляри д*вруцдэ тж кучу ила вдтарак етмак учуп питевсжаж гувваЗа малик олур.

Д*адХн^г._д£Вд.Аилэнин вази^з^тладан вэ онун гучукдэн поила олараг иЗунуи орталарьгада рэ Ja иЗулун аввэливдэ башаЗгр. Fy дввр-да ары ахласк ja jus элввршшс Ьава шэралтиндэ (Зал биткилармин эц •чох олдуру ва да£а артыг нектар «фраз втдиЗи муддатдэ даїїа чох eh-тжЗат бал ггопламара мвЗл мстарщяэр. Бела вэзиЗЗэтдэ исэ эаиф аилэ-лэр да экскнэ, янхшгаф прлсеси давам едіїр, Кучлу ары аялэларкндэ eh-тиЗат бая топлшаг ме Jjh чох кучлу «лур'. Бу д#вр август аЗынын эввэйи лина гэдэр даЬам едир. Ьэшш д»врда *лэв аркларш млгдары zns jot:i-шэ" арыларыл мищары арасында аввэлчэ таразлыг Заранкр, сон па лев •лан арыларын мигдары устунлук тэшкил етдиЗи учун адяэлэри;; кучу 25-45 фаязэ гэдэр зэифлэЗир.

Jeus тзчрубэ грул7иун ары аалалэри бу двг.рда балга бвлкэиац аилалари ила МУгаЗясэдэ іучлу елдугундаи сЬтиЗат бал топланышывда там кучу Ела иптирак едир. Бела аилэлэр квчурулмэси тэшкил едидмэЗэн батга бвлхэнкн аалалэринэ нисбэтан 10-20 фалз аз ары итирирдэр.

Дврдунчу двврун взтна мэхсус фэрд* хуаусиЗЗэтлэри вардыр. Еу д*врдэ ары адлэлэринин шдапіаїн каскад еурэтдэ азалыр вэ а~алацпа бая тонламаг ы»3лк кучлакар.

Бвщивчз д«£р. Б^ д«вр август ajusta авваллэрхндэ бвшлаЗыр ва давлыг б*лкэда эн гыса олмагла сзнтЗабр аЗынын бирипчи онкушуЗуиэ, даратаЗи болкадэ якинчи онкуллтЗукэ, аран бзлкэсикдэ исэ дяЬа узун олмагла октЗабр аЗынын биринчн онршпулунэ гэдэр давач едир. Ьэ\г.ш муддатдэ даадыг болкэснклн ары .мстэряздз арылары» м:цдпры ,г-10 фаиз, дагэтэЗИ болкэда 10-15 фаиз вэ аран белмсинда ;:сэ 10-2С \а~ иза гэдэр арткр. Аран б»лкэспндэ ары аилэлэрашш аикипайкна октЗабр вэ ноЗабр аЗынын д-Заикэн Лапа шарагги кэскнв тэ"сир квстэрнр.

¿єна тачрубэ групунун ары а^лэлэр:: плз д*вру:ща ЗаиіаЗачаг Зе-' ни иэслпик аран болкасинпн'э/эерличи яарап'ВД.-п исгхТадэ еткаклэ Зетиддирію. Аран белгэсшшн ары шиэлэрнндэн ¿аргли олараг тачрубэ групунуг. ары адлэг^ри паЗызын cojyr вэ алпоршеиз дэЗшикэн tiara іка-раитпндэ /сентЗабр а;)ыыш сонунда/ дчрэта.1и бвлгалэрэ квчурулур вэ пзшамаЗа гоЗУ^УР. Ьелэликлэ, тачрубэ ?рупуну,ї ары аилэлар^ипэ ".• т.,:-шафыи сон беминчн двврувда кеЗ'ТиЗЗэт даЗалкааниЗи dan верар ва oiLr.a-рыи кучт 15-20 ?азз артыр.

АзэрбаЗчан иэраитивдэ ары аклэлэрвшш нор».-,тл :и!К;;ла!.:;:-;ы та"ілиі етмэк учун пгиламаЗа кучлу ары гипэлэрк гоЗулчалы вэ ja ал ftajat

-!э;,.ч.-.'Д"'РД0 -уурлу гаЗдпдч мухтзля<ї бвлмлэрэ вахт;;нда квчурдукда онларнч "лЬсулг^рлыРЫ 2,5-3,0 дэфэЗэ гэдэр артырмаг «íyw.yhíyp.

0.2. ^этаичдн ГЭР&ТКПЩЭ АРЦЛАР:;Ї элв^и?! пшиАсинілї

ХУСУС;'0^ЭТЛ9Р!], 1ры аялалзркіні:;: îiaЗатшіла гігллпуї деврулуи норма чечі.:зсзк:ш íejyx зіізмиЗЗ3™ вардыр. Онл-чрш: кзлэчзк .шкайафы вэ "э! сулдарлыры гкплаупнын ко;ИиЗЗэт;:ндэн асылкдир.

Ока керз дэ 193G-1939 чь лллзрдз ары оилэлэрлнин янгашафшш p¿ •.«эЬсулдарлцриш еЗрэнмэклэ 'Даналк олларші атыг Ьава азролтлндэ ел гл да^этэ^и, дарлыг вэ Зени тэчрубэ грутт ары аллэлэрцнли ги:шілї.'асші> н хУсусиЗЗэтлзри віпанилотягир. /Чэдвэл № 7 /

Чэдвэл 7

респушкашї мтаїс» голкэлэкящо гш/ша

АРШРЫН ІШШЗТії

Гелкэлэр вз ари і Ары лтклси.іЛєм мзсариі Арха барыр-1иуванын er „.,„„,,,„„ 1 кг. кг. Ісарпн кут-'и-1.ч;.еуонтлэ

члнслзрі. г ! ІС1І> „Г< ікирлзнглга

1 11 ІШПЗП.МЛГГ -

_1_1_. 1 4 Ірц. /-ла

1. Іврднг 0,31t 0,08 5,5+0,5 31,5*- 4,2 14,3

2. ЛагзтзЗя 0,227 0,09 5,47 0,7 25,3* 2 3 3 1 .30 Аран 0,58- 0,08 9,97 0,9 18,05 1,4 4 1 4. Jchïï тачру.групО,20* 0,06' 6,Iff 0,4 20,3* 1,8 G l

о чумлздэн: . ~ ~

Еоздар Гафгаз 0,13* 0,03 5,9* 0,4 16",9+ 1,5 5.7

Сары Гафгаз 0,22* 0,07 б|7Х 0¡4 22¡1* 2|l 6,5

Апарылмш тэчрубэ нэтичэсиндэ муэjj3H олмуэдур ки, плиачп иуддэтивдэ республиканин аран белкалэриндэки ары «илэрл лаяли г даРэтэЗи белка арылары илэ мугаЗпсэдэ 1,5-2,ô дэ-^ чох арь: :іткл вврмип вэ 1,3 дэ|э исз артыг Jегл масаряф ег.\:,г;дир. Еу гватэрач:: даратэЗи бел'элэрлндэ гыяиамыа ары аилэлэряндэ эн аз ол"пглч дг -лиг вэ арая балка арылярына нисбэгэи ары итклсн 29,0-?':,і їанз -і Зєм кэсарлфи лсэ 1,9-45,5 фагз аяары олмугиср.

"апя ярыларда арха барирсарцк кутлэск март ajum,:i эвбэлинд дсрлыг бадкэ ариларында чох /31,5 мг./, арак белка арылагища ; j аз / 13,7 мг,/ олмуядур. Аран Селкэ арылари гілла^а деврчнд} ку н лета вахтларкидя тзмлз.-лк учуиу етлиЗлздан архя 6api;pcapi;n ркс.чр го'гтлэ Слр Зерл» чзкисл аз оямуцдур. JyracH ококретітлз кярлэ мин аллаларяи f/игдары дарлыг / 14,3 %! на дярэтэЗи бвлкэлэрдэ / чох, span Сел'.алірлндз исз /4Д аз ол-г"л:ф-Лрщ; бллкэслнигг ары а:кэлэри плг:iva

$

- зо -

¡араитинда чохлу учузілар, дарльт белкэтш арылары л с s сзрт гіга пз-раитивдэ даЬа артиг йнвржг сэрф етдпЗзкдзь: занялаЗирлар. Дагзтаїк белкзлэрда арнлар йаванын сабит Ларарэтхндэ гкиламакы аз ары иткаси вермэклэ нормал гшала^ырлар»

Тачрубз груп ары яалаларинин гышаиадля сонра вэзи^зт£ бгшга груиларла мугазисэда ¿ахшы олмущдур. Бал» яиладарші гшкема деврунді ари иткиси вэ jet.i масарифи дирэтэ^е балкэ аллэлэриндэн аз фзрглэк-миййф, Тзчрубэ групундахы ари аилаларинин кучунун байга груп еилэ-лэринэ нисбатэн артиг олмасы онларын гкшлама девргнда деЬа артнг арк иткисинэ вэ бал масариф етмэсинз oadaö олмущдур, Акчаг акяэдг пэр килограм apuja душэн ары еткксинин ва масари$ «здилэн Оалын мягдары тэчрубз груп ари аилэлариндэ аз олмуіщур.

Еоэдар Гафгаз аилаларинин аршары гышлача деврувда Сары Гафгаз арыларына гасбэтэн 22,2 фаиз аз арн итклси верже, 13,5 факз ез ¡eі; мэсариф етмиэдир, Боздаё Гафгаз арыларн ксс гкшламаны-реоаублиханнк дарата^и балкэларянда, Сары Гафгаз арыларкгш нисбатэк Jaxnü кечир-иислар.

9.3. АЗЭРШЧА1ЩА 3CAÇ! APij р^аЛЩЗ^ІПГЗї ЕЩГОООТОДОрЛДЫ В5_ ОШРЩ МЭЬСУЛДАРЛЩ ТЭ^С'КРИ» Ары хэст'гликлэркнэ гаршы вахтында муалпчавк- профлпктики тадбярлар апарилмазса, ары аилэлариндэ ютлэ-од гыррын баш верир ва онларын мзьсулдарлыры кзсккн сурэтдэ ашакг дущур.

ЛзэрбаЗчанда бал арыларьшыя биоложи вэ тасэрруфат хусуси^атлэ-ринк е^рэкмэк мэгсэдилэ апарылмыт тэдгагат китара закакц мухтэлиф белкэлэрда jajMMura эсас ары хэстэликлэринн вэ оклара гаршы апарыл-чиї музличэви тэдбирлари myajjah етмиклк. ' ■

Республккачызда эк чох JaJimura хэсталиклардан бара нозематоз -дур. Апарклмып тачіруба нэтичасиндз музэдэн олуїщу ки, ары аглалари па^ызда miwariaja roj/лдутді онларын арха барырсаищдакы екскремент Зуку дарлыг белка арыларывда дарэтэ^х ва аран белка арыларына нясбз тан 5,5'вэ 30,0 фаиз чох олиутдур. Ьамин аилэлзрда арылар ¿азда тэ-мчалкк учушу етмэмиэдэн эввэл онларын арха багыроарывдакы екскремен-тин ¿уку дарлиг бвлк.-ла 2,2, дарэта^и бвлмдэ 2,1 вэ арап белкасинда поз 1,9 дафз артыг олмулдур. Лувакын екскрег/оптлз кирлэ.чшси во ары-л-^рілі козоуатоо ;:эстэ;:::^кнэ ^олухмг. фалзи дарлы? сел sa аилэлэрднд.? ■¡гаи бв'ггалзрі'лідз гыпиогял азлалара нисбатэн 6,?, м 1,5 дэ^э чох ол-мулдур.

а^гэдчрда r..rinaw дввругідз Зуволарш окскре"ояглэ кдгл^іка-Г-Э лгілагла; нозр^отоз хэст-злл^:: яда ¿одузписы кучлт а:іяалара т.:с-

>\' 2,3 i-a 1,7 дя'-» чох олгуздур.

Je-зда аршіар учуп стгаздэн габаг jöhz тзчрубз трупунум ары ■.. лалэриндэ арха барырсагдакн екокромвкТЕН jvror даишг, дарзгззч о».-.. кэларда гншлеииа аялалэрэ нпсбатэн 13,4-33,6 фанз, зувшши ларлан-масп 33,0-83,3 фаиз вз пози.гатоз хасталиднна ^олухмаси лез 10,4— 32,7 фааз аз олмупдур. "Гэчрубэ грулунук ариларшшн пагода аранда олмасы, аялэларин гіги ач а;) а гад ар пгчлам.мсл нозематоз хэстлтядши гар:и енларын мугавікатапид артмасина езбзб олмупдур.

Нозематоз хзстзлиЗпнэ іолухмуп яллзлэрян ікгдари илз аршш.ч арха багнрсояіндагсл екекромянтян Зуку /¿г0,45* 0,17 /, jyijajiuu охсксо^ентлэ кпрлаїмзсн fe - 0,61 - 0,21 / арасинда дуз мут >паслб гсклшшгнн вз гіілашш хучу /2 = 0,52 ¿ 0,14 / арасывда кез таре мутанасиб асильш-тан олмасы музjДзн адилдк.

Республика яараитднда нозематоз хасталіул нла Золухмуш ары аалалар:і:ш 21 хун муддатацдэ Фумакилан пропараты яла тпличз от-дикдз дайа jaxutu натік з варледлкр.

Гькзлама двврундэ арц аяларашш кутлэви сурэтдэ гырилиасыкг. Ís6 одгя паразпторлардан бдрз да варроа мнэевдир. Апаршшасз тэчрт-олар нятйчасшщэ txrajjaK олмувдур ки, республика аэраатанда др»~ лар'лк бу хэсталикла Золухга дзрэчзез Заз доврундэ февралны ахирцн-Г,а 7,7 - Э„4 фаиз, картки эввздиндэ 11,5 - 16,3 фата, паЗнз двпруи-д» caüTjaöpui-i ахыринда 20,1 - 21,3 фата sa вкт^абрин ортпларкпда нсэ 23,4 - 26,3 фптлз влизидур. Арам бвлхэемнда ари а:<лзлзр;и;:чі улгь-роатоз хзстэждинэ jaxyxwa дзрэчзех дарлыг вз дарат.;;}'/ зр:париш; птабатан ї.,уваф;іг олараг Зазда 1,3 - 2t2 Заяз, па^ызда пса 11,3-23,1 фааз чох «шіуздур. Аран бвлкаевддэ ары аилэлэршшн даЬа тез да:::іл.і~ •ja бапла\;асы , онларда кзнзнгц тез артмасы г чу л "¡зрак? іарад'.-р,

Кучлу арц аллзлзрныдэ арыларшх капа ила Ззлухмасы, орта г» с;- -•тф SY43 мачик аалалзрлэ мугадасада шгвафпг олараг 22,9 вэ 59,6 фахз

чох олмушдур.

Арыларын варроа гакасила Золухі.:а дзрэчася, аллэшш кучт /г:-- 0,58^ 0,23 / вэ ЗетЕэдирллмш ары артьдшшп мигдарц арасьшда 0,63f 0,19 / дуз иутанасиб асылшшгын олмаси цу?сЗзшізшдирилда. Аларылшш тздгхгат нзтзчаоїшда wyajjaa елмутадур ки, ари аалз-ларпаак олдуру балкадэа ва шараатдан асшш олараг вахтыкда ыуалачз апарижалкдыр, Аран вэ дарэта^з балкзларяндэ февралин ахчринда гз зкт^абрия 10- 20-сз ар ас к ад а, дакшг бмкада пса мартын аввэлиндэ в» сентзабрын 20-30-у арасыяда т'алкчава-лрофилактжа тадбирзэр апарылдалцдир.. Бу двврда ав-тглардэ ары артьзя; аз олд^удпав апариян мил ).туалхчэнгя тз"сирл даЛа езмарали олур.

. Барроа хэнэсинэ гаршы гузугулары вз гарышга тураусундан ист іфадз етдикдэ ыу&личэ даЛа еффектли рлур. 'ллбеко вз ¿єнотиазіш про п»ратлары илэ узун муддзт ыуалицэ ала^хыгда ана арыларын 9,0 фаизи, гарьшга вэ гузугулары турлусу илэ »г/плмчэ замани исэ 0,2-0,3 таи з и елур.

Ш

9.4. ¿Рй ЩЭЩШ ШУРУ£МЭСЛ ВЭ ¿УМАРЩ ЩСДЩ^Ь-КЕ^Щ-2Э$Щ1Р$ЛМЭ£И. \зэрба,")чакын аран.даРзтзДи вэ дарлыг бвлкэлэринин битки врту;)укдэ муэзЗэн фзрглэр олмагла Занашы онлар чичэк ачыа вахтына вэ чуддэтинэ керэ кэскин сурзтдэ бир-бирикдэн фэрглэнир. Ары аиладзри-нин нормал шкишафыш* вэ мэ1юулдарлырына тэ"иин етмэк учун онларын ■■евсум эрзиндз нектар кэлири оайэлэринэ вахтында кечурулмэсинин вэ Іуваларин гысалдылыб-кенишлзндирилмэсинин эЬэмиЗЗэти бв^ундур.

Апарылмыш тэдгигат ишлэри нэтичэсиндэ республика шэраитинз у^-)-ун ары аллзлэрингн квчурулмэ вахты, ¿ери вэ Зуваларын гысалдылыб-» внишлэндирилмэсж МУЭЗЗЭНЛЭШДИрИЛДИ.

Ары аилэлэриш^ нормал Заз, юшшафыны та"мин етмэк учен онлар гл'иамадан фоврал аЗынын акинчи онкунлуЗунун эввэлиндэ чихарклыр, -уэнин кучундэн асылы олараг 3 увал ар гысалдылыр вэ дарэтзЗи б&лкэ-. ^дэнарар бвлг.элэрэ апармагла онларын Сирикчи кечурулмэ^и т*икил с дїлир, Аран белкэлэринин бу двврдэ Ьава шэраитинин башга Свлкэлэрэ } исбэтзн исти кечмэси ары аилэлэринин оЗанмасына вз она арынын даЬа ■5 із Зуиурта гоДмасына сэбэб олур.

Бу двврдэ арылар нектар вэ чичэк тозуну Заз ефемерлэриндзн.меЗ-і у арачларындан .гисмэн дэ донча вэ шабдарын паЗыз экинлэриндэн топ-лд;рлар.

Март аЗынын эввэлиндэ аилэнин икинчи фэал инкипаї» де вру аран с «лчэлэрпндэ бадиандырцндан ¿увалар тэдричэн кенишиниирклир.

Ары аилэлэрини маЗ арынын икинчи онкунлуЗундэн сонра аран белк>-л р::ндзн дарзтз ¿и Селкэлзрэ апармагла онларын икин^и.кечурулмэси тэ-п-к л едоир. Эсас нектар кэлири деврунэ гздэр аилэлзр Су Свлкэдэ инк, кфыны тачамлаЗыр вэ бал'топланышында ипггирак одир. Ары аилзлэрн-н; ; инкяпафшшн учунчу девру иЗуи аЗынын икинчи онкунлузунэ г^дэр д: см р.чир. Бу деводз ары аилэлэринин инккшаіши вй ейтиЗат балын т. -ланмасы учун 3 увал ар бирдэфэляк кенапландарилпр.

Ары шиэлэри эсас нектар кэлири двврундз дарэтэЗл Седкэлэрэ вэ и. .: эн исти кунлэрлндэ исэ /изулда/ дарлыг Свлкэлзрз аподілмагла оі: рын учунчу квчурулмзси тэлкил едилир. Аилэлэр да* . вэ дарлыг бб ;лэрд&ки сал баткилзринин нектарыны топламагла Зувада гксы муддот-г г из еґіі иоат ¿вмийй вэ СУЗМІК учун эмтээдик сал тонла^ырлар* і^міш

деврдэ ары аилэлэринин инкииафыны вэ Зувада еіїтиЗат балы топланмасы учун Зувалар бирдэфэлик кеняшлэндирилир. Аилэлэрин топладыры ноктар ширэсинин мигдарындан асилы олараг сонралар да онларын зувалары бир-нечэ дэфэ Зарымкевдэлэр Ьесабына кенишэндирилир.

ДарэтэЗи белкэлэрдэ августун иккнчи ониунлуЗундз дэрлыг белкэ- ■ лэрдэ исэ август аЗкнын эввэллэриндэ арыларын бал топламасы минимума енлр. Ьэмин мудцзтдэ аилэдэ арыларын мигдары 5-30 фаизэ гэдэр азалыр. Она керэ дэ аилэлэрдэн эмтээлик бал сузулур вэ Зувалар онларын кучу ндэн асылы олараг гысалдылыр. Бундан сонра ары аилэлэри август аЗы-нын эвзэллэриндэ зенидэн аран белкэлэринэ гаЗтармагла онларын де^щн; ау_КвЧУрУЛМЭСИ тэыкил едилир.

Сон па^ыз девру август вэ сентЗабр аЗларыдыр. Бу двврдэ арылар нектар вэ чичэк тозуну памбыгдан, .узумдэн вэ паЗыз ефемерлэриндэн топлаЗырлар. Ары аилэлэри сон наЗыз доврундэ сахлаЗычн нектар кэли-риндэн истифадэ едэрэк гыгплачада иятирах едэчэк ары нэслини Зетищди-рирлэр. Она керэ дэ октЗабр аЗынын эввэллэриндэ ары аилэлэринин Зу-васн гыш учун Зырылыр вэ гышшмаЗа гоЗулмаг учун республиканын дарэтэЗи белкэлэринэ апарылмагла онларын сонунчу- бейикчи ^ачурудаэси тэшкил едюшр.

Болэликлэ, АзэрбаЗчан шэраитиндэ Зуксэк бал мэЬсулу элдэ етмэк учун ары аилэдэринян мэвсум эрзшщэ эн азы беш дэфэ кечурулмэси тэя-кил едилмзлидир.. Арычылар ары аилэлэрини Зерли шэраитдэн асылы олараг эсас нектар кэлири девргндэ бир дэфэ звэзинэ ики вэ За уч дэфэ кечурэ билэрлэр.

10.0 АЗЭРБАЛЧАН ШЭРАИИВДЭ АРЫ МЗКУЛЛАРШШ ИСТЕГЙАЛ • ХУСУСИ-ШШРИ

10.1. АРЫ ШЭЛЭРИНИН АРТЩЫЖААСЫ ВЭ ПАКЕТ №УЧШЫ2ЫНШ_Т9ТЕ1Г51. Апардыркмыз тэдгигат ишлэринин нэтичэси кестэрир ки, республика эра-зисиндз хусусилэ онун аран белкэсинин ары аилэлэриндэ илин сэккиз аЗы эрзиндэ Зувадахилиндэ арыларын Зетжадирилмэси просеои кедпр.Іолз яэраитдэ арычылырын Зетипщярмэ истигамэтиндэ инкииаф етдирилмэсп вэ пакет аркчьиырынын тэтСиги учун беЗУк имканлар Зараныр.

Ары аилэлэринин артырылмзсы учун даЬа сэмэрэли усулларан и'їлзнкс Ъазырганмасы мэгсэдилэ 11-33-1293 чу иллэрдэ тэдгигат к:::и апарітмь^-дкр. ТэчрУбэнин биринчи ялин до сун"и Сечэлорин алинмасі; учун а:^ллз-рин кормэл кучу ну м^эЗЗэн етдик. Бунун учун август аЗында Ьэр спри 10 ары аилэсиндэн иСарэт 2,5; 2,0; 1,5 вэ 0,3-1,0 кг ары *учунз \-а-лик дерд гоуп Загаопды. ¿азда вэ ЗаЗча аалэнлн «учу 2 кг ар:: из 3"-гча^л ::с;> Зедди чэрчкзэ яры агтр-п; олдугда о:ілпрд.гя сун"и сеч

МуэЗЗэн олунду ки, 2,0-2,5 кг ари кучунэ малик олаи аилэлэриь hep бири паЗызда 80,1 фаиз, Зазда вэ ЗаЗда 32,6 Фанз, мєвсум эрзив дэ исэ 42,7 фаиз, 1,0-1,5 кг ары кучунэ малик аилэлэрэ нисбэтэи ар тыг ары артыш Зетишдирмишдилэр. ПаЗызда ииэюш кучу 2,5 кг олдуг да мєесум эрзиндэ икн сун"я бечэ, 2,0 кг ары олдугда исэ бтр сун?М бечэ аЗрылмчш вэ эсас аилэдэк 10 кг бал сузулмуццур. Зэиф анлэлэр-дэн /0,8-1,0 кг ари / мэвсумун сонувда бир сун"и бачэ алынмыщдыр га ошгар да ез гыш вЬтиЗат Земани топлаЗа билмилиэр.

Белэликлэ, тэчрубэнин .бяринчи'илиндэ муэззэн еднлмиидир ки, сун"и бечэ . алынмасьтда Залныз паЗыз деврундэ аилэнин кучу 2,0-2,5 кг олан арылардан истифадз едклмэлидир.

Сун"и бечэлэрин алынмасы аилэдэ Зег'Ешщирилэн ары артымыныд мнг-дарывдаи асылнднр. Аилэдэ ары артымынын Зетишдирилмэсинэ тэ"сир кэс-тэрэн амиллэрдэн сэмэрэли истифадэ етмэклэ алиямыи сун"и бечзлзріш мягдарыиы артырмаг мумкундур. Она керэ дэ тэчрубэннн икикчи алшшн август аЗында Ьэр бирс 10 ары аилэсиндэн ибарэт икк тэчрубэ груду Зарадылды. Еиринчи тэчр\бэ групу 2,5 кг кучз малик ары аалэлэракдэн, Зеня тэчрубэ групу исэ 2,5 кг кучэ малик всас вэ 0,8-1,0 кг яучй малик кемэкчи югчик аилэлэрдэн ибарэт олмущдур". Вркэн З&з деврувдэ эсас аилэнин инкшпафыны артырмаг ыэгсэдилэ кемэкчи ары аилэсиндэн hap 12 кундэн бир маЗ-иЗун аЗларында дерд дэфэ 20 гсвадрат, иЗун- . ідул аЗларында исэ 2 дэфэ 30 квадрат меЬуряу ары артымы кетуруб она элавэ одиляр. Тэчрубэ групунун 6утун аилэлэри еЗни шэраитдэ сахла-нымыпщыр.'Снлар паЗыз вэ Заз инкишафыни аран белкэсиндэ кечирмии, эсас нектар кэлири деврувдэ исэ аилэлэр дарзтэЗи вэ дарлыг белкэлэ-рэ кечурулкгувдУр. ' •

Тэчрубэ групларынын.hap икисивдэн биринчи бечэ 1 маЗ тарихиндэ алынмыщдыр. Еиринчи тэчрубэ групундан фэргли олараг, Зени тэчрубэ групунун эсас аилэлйринэ элавэ едилмиш 150 квадрат ары артыш онлач рыя инкишафыны. даїїа да сур"эглэкдирмшццир. Бунун нэтичэсиндэ белэ аклэлэрдэн 25 маЗда еэ 18 иЗунда икинчи вэ учунчу сун"и бечэлэр аЗрылмыпщыр. Ізміш мудДэгдэ икинчк тэчрубэ групунун ара аилэлэрин-дзн /6 иЗунда/ Залкыз бир с*н"и бечэ аЗырмаг мумкун олмущдур.

Белэликлэ , биринчи тзчрубэ груп ары аилэлэриндэн икг, ¿єни тэчрубэ груп ары аилэлэриндэн исэ уч сун"и бечэ аЗрылмышшр. Кемэк-■ чи зэиф аллэ исэ мевсгмун сонунда эсас аилэЗэ чеврилжздир. '.'

Тэчрубэ грушіа.цкдан алынмыш сунїл бечэлэрин янкистаф динамяка-сы вэ онларын мэЬсулдарлары еЗрэнилмипцгир. Сун"и бечэ алынма просе-синдэ су хусуси эЬэм;фэт кэсб едир. Тэчрубэ групунун ары аилэлэри алчнан суп";і бечэлэрин мигдарнна, ергсэн Заз деврундэ олынмасыяа вэ

иэйсулдарлыгша керэ шгаЗасэ едшшб гаЗмэтлэндиралар.

МуэЗЗэн олунмупдур ки, биринча тэчрубэ групунун аилэлэрандэк плыюага биринчи бочэдэн^З.б кг, икинчи бочэдэн исз 4,6 кг бая сузул-муидур. Jena тэчрубэ групунун аилэлэриндзн сузулї.іуш балын мигдары би-ранчи бечздэ 9,1 кг, иквнчк ;ачэдэ 3,6 кг олдуру Ьалда, учунчу Оачэ ахлэлэрп Залныз вз гыл Земніш вэ квмэкчл шиз исз rua ьЬтиЗат Землішн 50 фаизина топлаЗа бштмавдар.

Белэлакяэ, joua тэчрубэ групунун ары аилэлэриндзн олкнан бечэлэ-рия ютдары 33 фаиз вэ онларын бал мэйсулдарлыги ксэ 35,1 фаяз бир-.ш-чи тэчрубэ групунун ары аилэлэринэ нисбэтэн артыг олмуздур.

_Аларылмыз тэчрубэлэр нэтячэсиндз игуэЗЗэн олунду їси, Jsht усулдея Астнфадз етмэклэ ары аилэлэршшн артирылиаси даЬа сэмэрзлидар. Бу зс~ лак т.сэрруфатлар ил эрзандэ яка дэфэ: ары аилэлэриндэн сун"и бечэ аі-шгда S3 онлардан кэЬзул лстоИсал етдккдэ элавэ кэлир элдэ етмэк имки-шна малик олурлар,

10.'2. Ш-ЙЩЭТЛЦ AHA Арн аялзлзркнин ип

кииафшшн сур"этлэнмэоиндэ вэ онларын мэЬсулдарлкрынин артирылмаецнл" ана арыпыи- каЗфяЗЗэтл хусуса эйзиаЗЗ^т кэсб едчр. Арычилырцн сэнаЗо зсасында кнкішафи кутлэва сурэтдэ коЗФаЗЗэтди ана apuja олап тзлабать артыршлздыр. КоЗФиЗЗзтла ана арышш сэкаЗе'эсасында кутлэви сурэтдэ Зетшздярилшсиндэ иэвчуд олаи бэ"эн чатьшмаыазлыглзры эзрлмэк зэ ок-лари . арадан галдырмаг мзгсэдалэ бу саїізда олія: тэдгигат аалэра апа-ршшшзднр.

Аларылмыш тэдгзгат ааяэри нэтичэсивдэ арыларда нвЗвэнд едглмюз сурфэлэрпн гэбул отмэ мэхаяазил еЗрзкилхсш, сурфэлэра пэЗзэпд етмэк учун гнданнн каЗфиЗЗэти, ютдары сурфэлзрин зззя^з-га гз она ?эпсир хостэрэн дахэр амнллзр ігг»33знлзвд»рзид*.

Арыханада дайа кэЗфзЗЗэтли ана ары Звтшддкрмэя гчун сурфляэр аыа судунун кзгчкк дсмласы гоЗулыуа ана Зувояарына кечурулчэладир. Тэрэфи-мгздзн апаршздыт тэчрубэ заманы бар хуклук сурфэдзрн бал, 12'саатлнг, 1; 2; 3 вэ 4 хунлух оурфэлэрдэн ажынкыэ суд дамласы узэрзнэ пеЗзэнд етмэклэ ана арылар Зативдяркддл,.

МуэЗЗэп олувду кз, сурфэлэра бар итняук оурфэлэргн судунэ паЗвэщ вдялдакдэ, бзслэшдэ;)э даЬа чох сурфэ гэбул однлир вэ Зотявдарилииш алеларци кутлзсп, тзхугі гэбуледичикия даачотра, .Зумурталыгдакы Зумур -та боруларкн иагдеры байга гада гэбул атшіз сурфэлэра нисбэтэя артыг олур. ,

Тзчрубо взт2чзсицдэ тэЗЗэн олушуддур KB, ана ары сурфэлэра 10 ыг мигдарында ана арн суду узэрзнэ поЗвэнд едаадивдз онлар баота тэчрубэ групларла мугаЗисэдэ 20,0 фаиз артыг сурфэ бэслэмзЗэ гэбул здар

ва Зетищдирішлиш зункул кутлзЗз малик ана арьиарын мигдары 9,2-12,2 фаиз аз олур.

Сурфэлэри пеЗвэнд етмэ двврундэ гээиЗоэти/парлаг вэ ja тутгун/ онларын арылар тэрэфиндэн бэслэнмэ^э гэбул едилмэсинэ ?э"с;:р кестэ-рир. Парлаг рэнкли сурфэлэр пеЗвэнд егялдлкдэ тутгун рэнкли сурфэлэр лэ мугаЗисэдэ 2,3 дэфэ чох суІфЗ'ЙФЙ^.ІРєдир, ана арынкн кутлзсй 2,0 фаиз, Зумурталыгда Зумурта боруларынын мигдары 11,9 фаиз бэ 6єЗук зэЬэр вэзисинин узунлуру исэ 16,9 фаиз артыг олур.

Тэчрубэнин мусбэт нэтичэлэриядзн истифадэ етмэклэ, ону эн эл-веришяи усул hscaö едилэн икигат пеЗвэнд етмэ усулу илэ мугаЗисз етдик.

МуэЗЗзн олувду ки, бир вэ икигат пеЗвэнд отмэ зсілими сэслэнмэj; гэбул едилмиш сурфэлэрин мигдарында вэ ана арынын ке^фиЗоэтиндз фэрг олмачышдыр. Бурада икигат пеЗвэнд етмэнин 6утун уст'уклуклэриндэн истифадэ едилдаЗиндэн онларын кеЗфяЗЗэт кестэричилэри ejira олмуддур.

Белэликлэ, икигат пеЗвэнд, етмэнин чэтинликлэршшц нэзэрэ ялмаг-ла тэклиф етдиЗюлиз биргат пеЗвэнд етмэ усулундан истифадэ олукмасы йэм игтисади, Ьэм дэ сзнаЗе эсасында кутлэви Падда ана ары зетпвдир-мэк учун имкан Зарадыр.

10.3. АРу ЩУЙУЛ ДЩЩАОУ.Ары судундзн тэбабэтдэ, коскеткада вэ ана'.арк оурфэлэринин пеЗвэнд 'едклмэси зачаны кенігл исткфадэ олу-нур. Ары судуну истеЬсал етмэ к мэгсэдллэ бэслэЗичи аилэлэрдэн истифадэ олунур.

Апарылмыш тэчрубэ заманы 12 саатлыг, 1; 2; 3; вэ 4 кунлук сур-фэлэрдэн алынан ары судунун мигдары мУэЗЗэнлэвдирилди. Мэ"лум олду ки, 12 саатлыг сурфэлэрин. Зувасында 48 мг, бир кунлук суррэлэрия Зувасында 75. мг,' яки, уч вэ дерд кунлук сурфэлэрлн Зувасында исэ т-вафиг олараг 291, 442 вэ 417 мг ара суду олур.

Ары судуну ашаг учун элверипии. усуллардан истифадэ е.хиыэлидии. Бу мэгсэдлэ бкз Зени усулдан истифадэ етмэЗи игтисаял чэЬэтлэн сэр-фэля hecaó едирик. Она керэ дэ Зувашш этэрисиидэ ананы 3-4 чэрчивэ ары илэ бирликдэ -бутев олмаЗан аракэсмэ тахта васнтэсилз аЗырыб jy-ванын о оири Ьиссэсиндэн исэ ары суду истейсал едалир. Аилэдэн ajpitî-мьет пеГірзнин арылары эввэлки кими еЗпи учуя бачасыздан истифадэ e~.r¡ лэр, Белэликлэ, аилэник бир іжссзсинда ана ары Зумурта гоЗур вз лила аз да олса нормал инкишаішш давам етдлрпр. О, Сири Ьиссэдэки чаваї. ишчи арылар исэ ананкн вэ ачыг сурфзлл чзрчиЕЭник Зувада олмасынк ґисс етдикдэ, онлара пеЗвэнд едилиб верилмищ сурфэлэри бэслзмэЗэ Саз-лаЗкрлар. Аилэнин ана арысы олан-їшссзсиндзн hap 12-13 куіщзн бар

- о?

меїлрлт стрфзлл чэрчтаэдзр тетурултб ерн суду йот ehe ал олунан їгас-сэзз взрдлир. Ьелзлитлз, tízp ары аил э с кпд í 50 кун муддэтвддз 97,2 грам Czp ктялтк вэ За lSO-200 град гч аунлтх стрфэдзрин судуну ал-î/rar ьпм гтндтр. £у тсулу oJhz ктчз малих арії суду алнпмаЗан ары аялмгари илз итгаЗзсз атдякдз мэ"луы симушдур ш, аалзнин иучу 17,8 fera, Зувада ^отглдирялэн балашга 'лгтяарн 25 фаиз вэ топлатшш ба-дкн мигдвры 17,8 фаиз аз'аташздмр. Еуна СатмаЗараг онлардан 50 г.ун мтддэгендэ хстяфадэ едзшеп хэ ары стдт ястеЬсал еднлмиядир.

10,4. АРУ Аїяалггарзя ЗЭЬЗКЩ &ШЙА£Н.Роспубляканыл мэвчуд тзйзш тїха: пзрзипгадэ арі ззЬэршпш влыЕггады техполокиЗасы иклэниб Ьазтфлггсгядыр. Она керэ дэ Зэрдэ язралтдэ " Вэртикал- 2" чгЬазын-дгн гетафада втмэклэ, Зуваіа гэЗузщуз ззїтзр топлаЗычн чэрчивэлэрин тгггдаршга, Зуваіа ворі'лзчзк алвятрях чэрзЗатшын вэ тэкрар зэЬзр ал-ка мтддэтзшан толлакшя ззіирзн мзтдарина вэ аидэяян ыэйсулдардыры-яа тэ"схрл еЗрэнидэгггщяр.

Тзчртйэ замаян тггэЗЗэя слудду жя, Jysaja гоЗулан зэЬэр топлаЗы-■ян чэртавэлэрзя кггдарындал асклн олараг алинан ззїврин мдгдары да Е5зтвр. Еир арн яшеэслнэ тч зэЬэр топлаЗкчы чэрчивэ Еердикдэ, йэр чзртивэЗэ дтпзя ззїорян мятаярн Сар, та вэ дерд зэЬэр топлаЗычн •чзрчжвз ввразапЕи грутанрла мтгаЗаеэдэ игвафжг олараг 78,6; 16,4 вэ 1,9 ®т чох олыупяур. Она яерэ дэ ї»р_ ард аялэсинэ уч ззЬзр топлаЗы-<ев чврчивэ'азвн вЕушзавэся яаїїа злверіпттдлжр.

ЛуваЗа взрастет еявжтрта «зрэЗананнв ытддэтя вртдыгча атанан ззЬзрлз и'.вдяри Да артыр. Еормал арн ашюсгддэ бар саат електрик чзрэЗазан зшзртаядэ 25,2 ст. икя, тч, дерд вэ tfsa саат эрзпндэ зсэ яітїаг олараг 35,5 мг; 40S.1 иг; 4Ю.З мг вэ 515,4 мг зэЬэр топла-ннр. ігзяг орта йзсайка Стр саат зрзяндз "хоттртлэн зэйзрин «агдарн ічянги ¿■¿зі-цдід jfflba Зтясэя охмуздур.

Ззїззр жггоЬсазагнна прТЕрыляэскнда арыхгрдан ззЬзр-щ тэкрар дтгттаапа юлдзтяшш вэ сsjz іізідарнша дтзхтн тэ"3зн едалмэса хусуса ^bceajjar тасС еддр. Бу шгсэддэ тэрэ^ззсадэ'е охзар ары аалзлэрин-хзз гй^зэт здард тэтртСз групу Зарадыхдзг. ікреята груп ары аклэлэрлч-^мі 7 падая, ажгвчи. тчтнчт вэ вэрдтнтг груп ары анлзлзрлндэн иез іжгЕЕ£ан" шгаран1 14; 21 вз 23 гтндзн Сяр ззЬэр атлаг учти зстзіадз едвзпя.

"^тэЗдэн Ш37 яз. SO Етн зрззндз 14 хтплтя ^аеллзлэрлэ Ьэр ары Еззосзздэа б дэ^э ззїмр тозлзгаг- дейз алЕарлтглдзр. Гу за-азі twtcriï гдадаяи тїдкачн зз^рля гягяфя этг-3,5 vp. ал-'аг.-а, учунчу зз лвузгЕї» їжтЕГчрлі ■T'rijzcaji нтвэггг ога-.'.р.г "íVí-,."'! r-o HCl, G 7!,тгьд* іг^.іу'Дл'}-. Гзг * а'ігізз зЛзггл :™г"пр:; лез ' , L :?г

-шлулдур ки, оу да одринчи грулла муга;)ясэда 20С,0 кг, 2,3 да-

ЧОХДур.

Арыдардон 14 кунлук (расяжэлэрлэ о муддэтиндэ 6 дафа ээЬэргг. алынмлск, запэри алыимаЗая ары апяэлэда кла «ггазисэдэ бея, кум ' ма. сулдарлккакй ва онларшг фазаолози костзраяаларанца $арглар н;-олмлглл «"тиОарлыдыр.

К Т И Ч Э Л 3 Р

1. Апаридмга елмв -яадгаг&г маяергаляаршык т»1шш; иэтячэсишг* морфолохк на фпзиологк »лемэтдэрз асаоаа Ь.азыр ки, парааг тчув йк« •ярк чкнсиязд дорд попуя^азаЗаск мУэЗЗамэодкралди вэ чш тзевирк

«¡рал»'- Боздгл? Гсфгаз ары чнЕсаягп Габаттзиа га Гонагкогд цопул^а-скоапк. Оарь; Гафгаз иры чгксякзп Т&лыя ва Азарба^чан понулЗаспЗьсы.

2. Ары чияслэра вэ онларкн популЗасаЗсларшшК' арволаак м1шии

из-гичасикдэ Го;)ук Гафгазык деглыг вэ дагата^ж эразЕларшсдэ Гонагкзщ; Ккчпк Гбфгазкн даглаг ь. даратодц аразкларандэ Габаггапэ, Субтропкк болкэдз Талые в» арак белхзлзривдэ ида Аазрба^чан ары популЗасп;|а-ларыйык зазылмасы ктгэЗЗавлэшдкряддк.

3. Муз] ланлзщддрилда ки, республикада Гафгаз арылары эсас икс Золла формалашжгадыр: гадам арыларын копофоицнук горунуб сахлалмаск ва киграсЕдаоц. Еозды1 Гафгаз арысынын Гонагкавд ва Габаггапэ ло-пул^аоиЗапы байга ары п о пул 1аси 1ал арывдал дарлар васатэсилэ тачрад олутшурундаи гадал зададщши коиофоядуву горунуб сахла^а бшшхцдир. Сари Гефгаз арцсыпаи Азарба^пал за Талыа вопул^асЕЗалары «играема Золу ила формалазлыэдыр.. Арыларын мнграсиЗасыяда актропокон а'силар изллодкчЕ рол оЗяшйшдар,-

4. Аззрбазчан арыларында илкшаф дввр.у'нун РусиЗанын еш-'ел ары-лары ила мугаЗисадэ 0,5- 2*0;.кге газ тамЕМЕдгшасы аикар едадди.Лер-лк гсзраигдз Сарн Гафгаз ары чкяскник арыларында шюгааф деврт Еоз-дар Гафгаз чиясияен ерыларк влэ мУгаЗисэдэ 0,5 куп эввэл баша чатыр

5. МузЗзэн олудду ки, арыларын бэдэн йассэси, зтрафларын елчу-лэги вэ кутлэта «ографи шзраитдан асклы ола>)аг дэ^ишир. ДаР мэнпалл арыларын бэдэн Ьяссэсинин елчулэри аран белхз арыларына нисбэтэн ки-чик, зтрафяарынын елчулэр*: пса узундур. Араа мзкаали илчи арыларын кутлэси дар мэкаэли гршаиын кутлэсинз нисбзтэи керпэ арыларда 6,4 факз, учутя арыларында 7,4 фаиз, зан Г^рзн арыларда 5,9 |аиз, ^залы арыларда 6,С даиз на еркэк учул арыларында иез 2,4 фалз артыг сшус-

лур.

>'■>. Ара йртв'чкшн Ззтігадкрхтазсішдз, некгеран токлаганскніа, арі.

■,;УДУ ВЗ ари ззіізрпшнг. ^клз КЗЛМЭСИНД0 К<ШОТЯІГЛК .VUSOT¿»Jl9» бар-і"..,;, '•'•оіютяпии хгсусиЗЗзтхзрч.ч їзИсзрсг,г«к ролу ачнгландн. Myj^sh олуі-.д\ •'а, іоздаР Гп-їтаз пршгпрніаа Сар!.' Гафгаз арнлорина .-¿сбатан ан.чяаги« .'умуртаяыглариндака Зумурта соруларкшгк млгдари 10,4 аз, ігігш .лздадда бал чянаданкнан :<ач:« jyitf 7,3 фааз, заіізр взэискжш руклу --7 онук СМрУНУН ЯЛ К КУКУЯЯЭ 3,26 ф Г.7.0, КНЖЖ>фШЩЯ ЛЯ ЗУХСЗК ДО Гір y U ; ,3 фаяз вз омрунун сокуцд ¿гипш 12,0 *алз артиг оляуздур. Бэлзлшг лэ, дат кэипалг Гозда? Гзфгаз арклпры арля т«кгти Capu Гоїгаз лрс-.-.acuiia ішсботан 14,G фаяэ аз ары артыик Зотлічдярпр, 13,6-25,6 .fw< !.ох спл tonxajvp 113 3,1 $аяэ исэ чох ара ззЬэра а/раз адар.

7. Bw арыларыкш! тэсэрру^а? хусусяЗЗэтлзря оЗрзиилзпэт; сапрл--. ¡».зіісуддаряшіи аргкрююеси учуй гішачп, кэчурчз, Зуттдарки геопд-чіАтес-квнтаїавдирилмзсіціяя технолога прссослэрц яяяапяб Ьаоырдвнды. Хчсторшэн технології яросесл^рл амлл олукарса h->p блр ары аллзс;гад;>:: в іаиз г.ртыг ары je?ixnaj»m es 52,2 яртыг бел чок? казт чук-г/кдур.

>. Ари аллаларяняк маЬсулдаряакдіна яртарал'асиййа Заз, ja; ¡;aj:jD двзрунун лнкіг.2'і[> дии-аикасн вз она тз"сяр одзн шлкллэ? муз;)-¿зилзздираяіш. Нэтвчэдз, врк авлэяарашш авкгпй^шша Cea да вру ха-іакторизз едилзрэк окларыя ортым оур"гтакпн, арыларкн иягдарынын, ;ізізамі муддэтлнин, учуз фэализ¿зтинкн вз фзрди хусусидЗэтлэранхн та" тзіиялн верилдп.

9. Ячк дафа олараг каЗфяЗЗзтлк ана арынкн Летивдкрилмэсиндэ сурфаларин оир кунлук сурфз судунэ пэ^вавд едалмзеи, паЗазнд чэрчи* ьэлзринкн зввзлчздэн jysaja таншишг учу.ч гоЗулмаск еэ сурфзларан дарлат кврнуядз 10 мг ана яры суду узэрикз пезванд едидмзеятм "¿ha-чиЦатл ачыгланды. Евлалаклз, hau ягтясадя, Ьзч да canaja зсасккда хутлзви Ьалда ана ара ¿вткядяртзк учтя езмэрата уеул кіл з на б ¡"¡азир--лаяды.

MyajjaH едклмкадкр ка, 90 кун арзацда 14 куилук £асилалэрла 6 дзфа hap ары аллзеиня 3 зэЦэр топлаЗычы чзрчява ила Зсаат електрик чэрэ;)анн мтывда сахладыгда, онларын фаалиЗЗатяна о гадзр да тз"сир костэрмэдэн hap ары аялзеиндан 2398,6 мг sshap топлпмаг отмкундур.

Ары аилзларявдзн сана^о асасывда ары суду иствЬсал втузк учун Зува дахялпндз аласы тзчрлд олунміїп аилзлзра 36 аначыгдан абарат по J ванд чарчивасл ьермэюм Сир аиладзн узун' иу)щзт оиун :маІісудяардкі>кна тз"сзр етмадан ары суду алмаг мумкундур. Су зачан баслз(ма,іа верял-ї,(ип с*рфаларни 20,3-26,2 здадя арылар тгрзфивдан гзбул едялнр, hap пезвэнд чарчивасяндан 0,3-0,9 грам блр мял y к сурфэлэран суду ну алмаг ілу»/кундур.

ИСТЕЬСАЛАТ -ГЭКЛИФЛЭРВ

1. АзэрбаЗчаада ара чиислэри вэ овларш цопулЗасиЗаларц раЗонлаэды-рылмыпщыр. Габагтэпэ вэ АзэрбаЗчан ары популЗасиЗаларл республиканки аран вэ Кичик Гафгазын да? вэ даратэ^я бвлкзлзршші зразпся гчш, Гс-нагкэнд ары популЗаскЗасьг БвЗтк Гафгазын дяг к» дакзтэЗи бвлкзаэршкга вэ Талш ары популЗасиЗасы всэ субтрошж бвдхэния эразшгэри *чтн ра-Зонлапщыршшаси мэгсэдэуЗрун Ьесаб едалир.

2. Роспубликашш ачыг 2шва ш-раитиндэ гфы аилэлэринин гышлшаДа дар-этэЗи бвлкалзрдэ гоЗулмасы дайа сэмэрзлидар. Аран баакэсшБШ ар и виза* лэри гыпшама дввруетн мтлаЗим йава тэраатиндэ чохлу учушлар. даяпкг белкэнин арылары исэ сэр? пш шэраитиндэ дайа артыг екержя сзрф едир-лэр.ДарзтзЗи белкэлэрдэ арылар Ьазаныя сабит Ьэрарзттщз гылламаяы дайа Зисшы квчиряр, 29,0-62,1 фаиз аз ары иткиси верир к» 1,9-45,5 фаиз исэ аз jeu иэсариф еднр.

3. Jtkc3k бал мзґісулу ашаг тчтн ары азлзлэриняк иеьстм эрзивдэ азы: 4-5 дзфо кечгрглмэси мзслаїїзтіщр. Ари аилэлэрдннв Заз вз па^ыз- шпсг-шафы аран белкэлэрдэ, эсас нектар кэлгри дввртндз дарзтзЗл,, zjjx 'ajira да исэ даглыг бблкэлэрз кечурглизси гэ"шш едадиэлхдир. Бела израих-дэ ары аилэлэришга гышшкаЗа гоЗдутда mir 2,5 кг-дан ергыг» эсас иак тар сэлири деврундз исэ азы 3,0 кг апгалшшр. Ашгадэркк hsp бирак— дэн элверишли Ьава пэратгикдз 50-60 яг бал истеїюаі атак еэ 25-35

кг бал cy3m3k цуикундтр.

4. Ары аилэдэршган икккшаф дикаккхасы еЗрэяклзрзк юаимрщ ana. арвдші истифадэ етмзхслэ арыларш ивтенсав Дегизджришлеини; вз арьс аадзлэра» нин аргырыяиасщшн Зеки технолога! вросеси галзаиС'Ьазартанмгищыр, Еу заиая иввстм .зрзяндз Ьэр бяр ары аилэсиндза гч стн"я бечз алшнр вэ. кемэкчи аилэ иСз эсас a&taja чєврштр. Ьзмик кввсувдз адиняіа бярав.-чи бечэдзн 9Д кг, икянчі бечздзк 3,в кг бал етатлтр вэ> ranactaja эсас аялэ кшое гоЗулур. Бу тсулун тзтбигв арачшшгда акт дафа кздар ялааг ттге E&ötas japassp. привчи: стк"іг батана алвС еагдетда, ише-чя есэ ошгардаа кстейсая едадаи мзЬеузгуЕ: сзлгвлчяої заилен jaganap-. 5:_ Азарба.ічак язраитг тчги gps; та&еззшзршяшт вигвйЕиякнш трсжешюже: просеслїри юхізшіб Ьззкрдатяьгдосф.

ЇІеЗфяЗ ^этдг BS& яркттцд ^етаищирввюсш тчте алуыкуа; тсзрк-

ла; біф йэслярегя аазадзв: 13 спг жстж|та» етзхлз TT ма^алааиниюі' анж арш ЗатигсОфшаф кв. Cj хя ввію rejmm мттэ^ас^я:» 33) ш ер^ Jakc факз нртыгдар. Ecrehcac окувнуз яямгарві Sl,3 фадаи тз-

рэфиэдэа; najnyrffBaHga raöys ежшввсвф.

А&арйаДчан бдраатцда вря зЯофват ямщиигш; тчяш шввяалс теул!-дяршс истарзд^ етизжкэ оищаи Дерне ищаиц* еддс дафа ■вашшвда

просеси шалзшіб Ьазырл&чкыщдир. Бурана 90 г.га нуддативда 14 ктнлук фасоэдэрлэ 6 дзфэ hap ары' аильоикя-тч зэЬэр топлаЗілш чэрчивз нлэ уч оаат електрик чзр^шш плтында ъахладыгда 1896,6 от sahap алмаг глуметіщур. Бела мзлЗЗгтдэ зоЬэрин шшгзласы ары аидэсишш физиолош! езчп^,1этппэ вэ онун кэЬсулдарлыРына аз тэ"сир костэряр.

Ары аилаяарлндэн ары оудуюгн алынмасы гчт Joint усул тэтбиг едилмиїщщр,» Бу заадан ¿уз си ни ичэрисиндэ ана арыпы 3-4 чэрчивэ ары илэ бирликдэ йгтов олмаЗан' аракэсмэ тахта ила. а^ырыб , аилэнин о бара Ьзссзешщэн ары отдг иотеЬсал едилир. Бурада бир ары аилэсицдэн 5С zfz итхггтязда истпфад-* этмэкла 97,2 грам бир ктнлтк вэ За 160-2CQ греа тч кувдук сурфэдэркн стдунт топлемаг «тлкундур.

ЛИСОЕРГАСША Е'ТЕШШРЫ ЗСАСЫНДА ДЭР^ ОЛОТШШ ИПШЭРИН СШАШСЫ

1. 3 молочке для прививка личинок // а,"Пчеловодство'',1976, Я 3.-е. 9-10. -

2. Маточное иляочко для прививки личинок.// а"Пчаловодство", 1976, № 7.-с. 11-13, ' ' '

3. Вяологячгскпэ особенности пчелпшх маток //я."Пчеловодство",

1976, JS 9.-е. 20-21

4. Большая ядовитая яелеза как показатель качество маток // Удостоверение на рационализаторское, предложение. Рыбноа. 1976.

5. Ноззая технология взвода иаток в Туркмении //в."Пчеловодство"

1977, Л 7.-е. 8-9. / Г.Ф.Таранов вэ J.O. Сэфроновла бирликдэ/

3. Биологическое обоснование приемов првивкз личинок для выращивание маток медоносных пчел с целью повылонле их качества //Автореферат. Баку, 1977,-с. 1-19.

7. Особенности процесса приема личинок пчелами //ж."Пчеловодство", 1978, й 7.-с. 9-10.

8. Рекомендации по производству плодных пчолиных маток.// Рекомендации. Рыбное. 1979, с. 1-39. / Г.Ф.Таранов., Г.Д. Еилат вэ башгалары ила бирликдэ/

9. Испытание разных способов прививки личинок при выводе маток // Сб. Биологическое обоснование технологии производства продуктов пчеловодства. Рыбное, 1982, с. 26-33.

10. Когда подкармливать семьи воспитательницы// Сб. Материалы третьей республиканской научно-практической конференции молодых ученых. Баку, 1934, с. 85-86.

.11. Особенности приема разновозрастных личинок пчели.-н // Об. Marertiiwv третьей республиканской научно- прлктическоі'. конїеггллл

молодых ученых»Баку, 1934, с. 86-88.

12,. Качество пчелиных маток выращенных в разных условиях// Сб. Вопроси технологии производства меда ц воска. Рі;бное ,1985, о.45~56с

15« Качество маток и их масса //ж. "Пчеловодство" 1985.&7.с. 1С

14, Влияние подкормки на качество матої: //ж."Пчеловодство" 1985, » 11. л. 17 -18с

15. Арычылнг курсуіщак методик костэршлор еэ дохлача тадмырыг-лары. Кировабад, 1985, с. 1- 34,

16. Осойанности определения тола,количество и качество привитых личинок пчелами// 1 Закавказской конференции ш фауне насекомых ж их охране. Ереван,1936.

17, Канчэбасарда арычгаырын инкитаф тарахк вз индики зазивати //' Кировабадчц маддк, мадзни вэ ичгимаи пэ^атша пзср едилмш ІІ-чи елмк конфрансыЕ материаллары, Бакы-Елм 1987 г с. 49-50,

18 о Аричклнг фании тзрэ тэдрио програшшш методика хастарипілар // Кіровабад, 1987, с. 1-30, / Ь.И.Чамаловлг бирлпздэ/

15. Арычылкг фэннингн тэдриси тзрэ тэчрубэ мзпрзлалэрякик ^ери-нэ Зетирмэсшщэк методик ко старик.// Кировабад, 1987,-с. 1-30.

20. Арычылыг фэнни гзра лабораторна машрэлэлэринин Жорика Зе-тпршшзсина дайр методик кестэришяар. // Кировабад, 1588,-8. 1-37.

21. Морфологические признаки пчел обитавших з субтропическое зоне -Азербайджанской ССр// Обе Материалы Закавказской научно-производственной конференции молодых ученых и специалистов сельского хозяйства. Баку, 1987.

22. Пчелн Азербайджана.//к."Пчеловодства", 1989,й 7.-е. 8-9.

23. О некоторых особенностях бго.ютк клешей Варрсг. явоброкы в в Азербайджане'//Сб;Цути' увеличения производства в поаыпгегшя качества сельскохозяйственной продукции. Оренбург, 1991,-1. 13-14.

24. Биохимические особенности пчел Азербайджана // Сб. Задача молодых ученых в повышении эффективности с/х производства. Алма-Ата, 1991,-с. 111

25. Распространение нозематоза в разных климатических условиях Азербайджана и мерк борьбы с ним// Аз. ШИИНГИ информационный листок Баку, 1991,-с. 1-4. / Ь.Ь. Элидешэ бирликдэ/ Я 191

26. Простой способ определения пораяенности кленами пчел// Аз. ИИ'ПГГИ информационный листок. Баку, 1991,-с. 1-2/ Ь.Ь.йщфвла бир-ликдо/. ІЬ 192.

27. Эпизоотология зарроатоза и меры борьбы с ним в условиях Азербайджана // Аз. ШЭДНТИ информаи. листок. Баку, 1992,-с. 1-3. / У? 28 / Щ,. Эликов во И.Б. Макмэдовла бирликдэ/ .

23. Летная деятельность я продолжительность рабочеіо дня Азер. байдханыелх пчел// Розерва Обличения производства и повішення качества с/х продукции,..Оренбург, 1992,-с. 74-76.

29. Особенности зимовки пчел Азербайджана // Аз. ШШНГЙ инц. ционный листок. Баку, 1392, Я 116.-е. 1-4.

30. АзэрбаЗчан пэралгиндз сун"и бечэнин алшп,"асы вэ онун бдоло-кл хтсусиЗЗэтлэри// Ал. ЕГЕГИ еэ ХІЕГИ информасыЗа вэрэги, Баки, 199. 5 97„-с, 1-4

31. АзэрбаЗчан арцдаркнда ззЬэр вэзилэрннян хусусиЗЗэтлэри//Аз ВГБГИ еэ ТИТЛ яифармасиЗа вэрэги. Бакн, 1993, й 2.-е. 1-4./ Я.З.Гу-лпЗэалэ бярлякдэ/

32. АазрбдЗчал пэралтиндз бол аркларындаи зэйэрин алынмпен то;: яолокиЗасы // Аз. ЕТЕГГИ вэ ТИТЛ инфор. вэр. Еакн, 1993, .'5 3.-е.1-4 / Я.З.ГулиЗзвлэ бирдикдэ/.

33. Тэтсрар зэГюр атаа муддэтпнш ари зэПзршпш кстейсалында ролу //.Аз. ЕГЕГИ вэ ТКГИ инфор. вэр. Еакы, 1993,» 4,-с. 1-4. /И. 3. ГулпЗевлэ блрликдэ/

34. Средний Бес медового зобика и' обнолка ішлци собранной пчела аи Азербайджана. // Сб. Проблемы обэспечэшш повышения ефективності: о/х производства . Бишкек, 1992.-е. 12.

35. Бал арштрындан зэЬэрип алкнмасы Золларц /,/Аз. ЕТЕГИ вэ ТИПІ инфар. вэрэги. Бакы.1993, 15 6,-с. І-З./И.З.Гу.шЗевдз бирллкдэ/

36. Качество медов Азербайджана // Бторая республиканская биотическая конференция. Баку, 1993,-с,' 164.

37. О кристализацаи Азербайджанского кеда//Аз.ЕШГГИ ин$ор.лнст Болу, 1993, «56,-с. 1-3.

38. Физиологическое состояеие пчел Азербайджана// Аз.НКШГИ информационный листок, Баку, 1993, № 55,—с.

39. Качество зимовки и биохимических показателей гчел Аюрбайд-кана // Аз. ШЙНТИ информационный листок, Баку 1993, 57.-е. 1-3.

40. Яцценоскость маток желтой кавказской и серой кавказской пород в Азербайджане // Резервы увеличения производства и повышения з/х продукция. Оренбург, 1993,-с. 1-3.

41. А'іарбаЗчяцда бал арысынын биолоха хтсуспЗЗэтлэри // 'Лоногрг. ЕяЗа. Баш- Еш 1593, 1-чзлд,- с. 1- 243. 15,25 чал юр.

42. АзэрбаЗчанда бзл арысылнн бволояа хусусиЗЗэтлэри // ?.!оног-эафиЗа, Бзхн-Елм 1994, 11-чилд.-с. 1- 143 . 9,40 чал вэр.

43. АзэрбаЗчанда бал арысынын биолога хусусиЗЗэтлэри // \юног-;афиЗа, ЭдобиЗЗат сгЗаЪысы. Езяк- ЕЛ?,і 1994, 111-чилд.-с. 1- 51 .

44« Особенности флоромиграции к фтороспоциализацаи Азербайд-нанских пчел //"Аз. НИИНГИ информа.', онаый листок. Баку, 1994. й 8 с. 1-4.

45. Породы и популяции медоносной пчелы Азербайджана /'/Реуерт увелечешш производства и повышения качества с/х продукции. Оренбу 1994,-с.194-195.

46. Форма п размер зимнего клуба медоносных пчел зккуздгаьс в разных условиях Азербайджана.// Сб. Резервы увелзченил производств; и повышения качества с/х продукции, Оренбург, 1994,-с. 196-197.

47о Арычылыг курсундан тзчрубэ ьэшгэлглэринин планы вз ¿еринэ Зетирилиэсинз дайр методик кестэришлзр./Дэнчэ, 1934,-с.1-30.

48. Арычылыг фэнт; узрэ лабораторий мэшрэлэлэриюш Зеринз 3е тирилмэсинэ дайр програм во методик кестэритлэр // Кэнчэ,1994,-с. 1-37.

Р.л.СУЛТАНОВ

БЙЭ...,г;?1 аїкиіі и хозшст^ш особенности

мдаосшх ИїЛ ( Apis KeUlfera 1j. ) Б АЗіРМ.ІШІ^

( РЕШІіі }

Всестороннее изучение йпологдискях и хозяйственных особенностей НЄДО.ЧОСІШХ пчел я технология производство продуктов, полученных от- них з условил,, Азербой.,кзнз представляет больвоЗ научны2 интерес.

Учатнвая это,начиная с I3G3 года, ноля проведены плановые раэо-пн по язучснзс экстерьерках праанвкоз, изманеная окраска, характеристик? качественных s кассовых признаков, фзнотипачаских я индивидуальных особенностей поведеная, ройлавоати, болезной, g тама некоторых физиологических особенностей,.

Впервые в условиях республика по фзнотиначескам й производственным признакам у медоносных пчал выявлены морфологические, эко-фи-гиологичвскив я бясАамачаснка оссбенно&а.

Выявлено и опасано четыре популяции двух пород Кавказских пчал.

У рабочих пчал Кабахтзшшской попушш СзроЯГорюЯ Кавказской породи затоновл'іпи следувгде диагностические а хозяйственные признаки: длина хоботка - 6,607 км, ддглз третьего тергнта - 2,152 .чм, длина крыльев - 4,47j іш, икдзкс желтизна - 19,2.?, масса молодых пчел - 92,1 иг, ройливоогь — 25,ОД, про до лдст а ,іьи ост ь злз.чп з летний период - 2Л дня, порааеиность нозематозом - 7,B.t, Масса плодных меток ї этой пспуляцаа состзвяла 213,4 ыг, число яйцевых трубочек в личинке - 151,5 птук, кладка яиц в зутка - 672 ¿т., иасса трутн-лй - 187,4 « а мадопродуктявность пчелиных семей - 36,7 кг.

У рабочих пчал Кснахкеняской аспуляши Серой Горной Кавказской юрода установлены аледусда основные дяэгностачзсяде и хозяйственный іризизки: дгнля хебогкп - 6,531 «:», длинз третьего т:ргита - 2,105 їм, [линз крыльев - 4,4-Х к;г, индекс аедтазнн - 11,3 кэсса молодых пч .-. • GJ,4 мг, роЯ.::і?ості - 20,0.:, продогстатгяы'ость ж.ізна и íjthhíI три-д - 2Л дня, поро?, гшостї, ї'озснаїоглса - 7,4'', йассэ плодмих иатои анаоД аопулчиаи со^тзващ ¿lô,G :іг, часю вЗиеэдх тругоч-мі в личм::- ■ а - LiJ.C г.;т,, кладка яки з сгткп - t4<? ¿-т., «ее« ;pyr.¡- Iñ-í.o г "і « л яопродг -.таг" четь пчемнни ¡ c.:.c.í - i;,^ кг.

У рг'сч.-.х тяг.: 1<г:к.епоЛ аопуллііял K-v.ro.1. К-пчаг-ечоЗ пород:» -о-т-'-в*.. н:: длано ::С.ох:«8 - ",'і17 ч-, 7...::л\а ар -

' •.-•.pr-.v а - .<,[/: :с>, д.га-э чрнгмз - »:., г.чл не tí.-.гг.-гч -;,1 *, ve-тыл : - >'V «г, ро.! «roc.-1. - .и),:, ', пподо -г::-

тальность жизни в летний период - 20 днея, порахяшюсть нозематозом - 5,6«. Масса плодшх меток этоя попу ляпис составив -¿21,4 us, число яйцевых трубочек в яичнике - 166,6 ст., кладка лцц в сутки - 711 от., масса трутней - 192,5 ыт а кедопродуктивнос.ь пчелиных взиой -

У рабочих пчзд АвврбвйдканскоЯ популяции ХелтоЯ КввквзсхоЗ породы установлены сдадуетза признаки; дійна .сосотка - 6,164 мм, дли на третьего тергита - 2,074 мм, длине крыльея - 4,430 им, инд-зкс желтизны - 86,2о, массе молодых пчел - л,7 кг, роЗливость - 45 „О,?, продолжительность хизне пчел.в летний пзриод - 22 дня, порааенность нозематозом - 5,4?. Масса плодных каток ™ 226,2 мгг число я.Шэвых трубочек в яичнике - 163,3 ст., кладка яац в сутки - 770 ит., ыаосс трутней - 193,4 ыг н ыедопродукгивность сгмеЯ составила - 27,8 иг»

Установлено, что формирование Кавказской пчелы а ЛзербэЗджзие происходило в основно« двуыя путями - сохранением генофонда древних "пчел и миграции. .

■ Впервые установлен ареал распространения Азербайджанских популяция, в результаты их районирования утверждена на научном техническом Совете МСХ Азербайджанской Ресцублнкя.

Уточнены сроки развития пчел в зависимости от гепотипическоа и окологячеокоа среды, В результата внявлено,что онтогенс8 А«ерба:іп-жэнокой пчелы, в отлвчяе от северной русской, завершается на 0,5-2,0 дня ріньше.

Выяснено повышение продуктивности я развития динамики пчелшых семей, 8 также влияния различная фвхторов в взовнний.лгтниЯ и осенний периоды.

В результате пзучекад производственных особенностей медоносных пчо;; разработана технологические процессы сокращения и увеличения пчелиных гнєрд, з такне способы зимовки к пзрзвойчи пчел, соблюдение которых даст возыозность увеличить производство кеда на 52,2* а количество пчел в каждой семье на 26,8,?.

Впзрвые в республике была разработаны к усовершенствована технологические пропесск по рззшшжзнкя пчелиных семе.Я, получение маточного нолочу.а, в также производству пчелиного лда.

- И7 -

BIOLOGICAL А1ГО ЕСЗКШОЛЬ PECULIARITIES О? ÏÏ0H3Y BJES (APIS кШДРОА L.) IK ASSilBAIJilf CONDITIONS.

gui v. a h y

Thu do'allai filu iioa on biological end ooonoinlcal pocullaxl-tloa of horaoy baen ai.d th<! '.ac4noloi£y of production of boo ?ro-duots урговепС the (jreer osiontlflc olgnlfloa.it In ALOi'boljan con-.Utlcn.i. Tal'-in,- in о confederation ot thin v;o conducted the ylun-n«>1 woi*m. О'. 1;. г■.v ing of been boglaias fron 1933. The external signs, colour changing, tho faaturao of quantitative and mass signs, the phonotipiool and individual peculiarities of ability, swara ability wore nt.ulir.d in been.

The i.orpholos'iCal( eco-phislological and biochemical peculiarities of homey boea дагч rovoalod by pHanotlplc and productive nignc of thon in Azerbaijan coalitions for the first tine,

i?r>ur pojulatio.ia of two Siindo of Caucasien horns;/ beca wore ïrvoalu i and "1л „с rib e J. '.'h'.-lr dla£uoctlcal a!i ' oconoaicol algnj vwro eatablliohed,

2». haa been ootabillshod i bat tho fornatloa of Ceuoaolan hor-nsy boos originoi in two waja in Azerbaijan conditional preservation of geiiofond of anaiont horney Ъоеа and migration.

The ara® of distribution of Azerbaijan horney beaa and vheir r'gioaalization woro eatabillshed for tbo first tire, and tho ro-oulta of t4cir régionalisation were confirmed at ths scientific technical council liSC of Azorbaijan republics.

?be înta of Ъеоа develops;nt in depending on c°notipic anl ac^ logy envirouaent were definod more prcclnely.lD coaaiquonco i l '-.cu, Ъооа revealed -hat ontoceneoio of Azerbaijan bees unlike Kunsian ones euap'-otea bi 0,Г-£,0 ia^D earlier.

The lr crcа-;у о' t,codusfcivi.t and the dovolopaent of dinauic of boo foaillea, the influenao of different factors in spring, auaner and autunn période wore found out.

In consoquonca of otudlng on industrial peculiarities of horney boea the t eohnologlcal procoasoa of decroase an.l incroaoo of nost, aud wlntor, transport ot baes wera alaborated. Above njnti-onod technological proceruos will give a chance to increase tho quantity of boos in over;- far.lly by 20,3a,, bu' hor.sy pro.iuc .ivitj-

S j Ji- .

"bo •.r-chnolocical гч-озо.- .is -of reproduction of bo fwjilii -

•iipt c' y0i"0:i -..иг.: olab irj.: 1,